Οι πρώτες μορφές αθλητισμού στον ελληνικό χώρο εμφανίζονται πολύ πριν από την καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 776 π.Χ. Οι ρίζες τους διαπερνούν τα στρώματα της ιστορίας και της προϊστορίας και αντλούν το υλικό της ύπαρξής τους από τη σφαίρα του μύθου. Εκεί θα συναντήσουμε τον Ανδρόγεω, το γιο του Μίνωα τον περίφημο αθλητή που πήρε μέρος στους Παναθηναϊκούς Αγώνες για να βγει πρώτος σε όλους τους αγώνες νικώντας έτσι όλους τους αντίπαλους συναγωνιστές του, οι οποίοι τελικά από το ζήλο τους τον εξοντώνουν. Η ομηρική έκφραση «κλέος άφθιτον» δηλαδή η άφθαρτη δόξα, που δεν την μαραζώνει ο χρόνος, συγκινεί ιδιαίτερα τους Κρήτες. Οι πρώτες αθλοπαιδιές μετεξελίσσονται με τον καιρό σε επίσημους αγώνες όπως η πάλη, η πυγμή και τα ταυροκαθάψια.
Πρώτες μορφές Αθλητισμού ανιχνεύονται στους ανατολικούς λαούς. Κατά την Τρίτη χιλιετία π.Χ. στην Αίγυπτο ήταν γνωστά πολλά παιχνίδια, με τα οποία διασκέδαζαν όλοι, από τους απλούς ανθρώπους έως τους Φαραώ.
Κατά τα μέσα της δεύτερης χιλιετίας η Κρήτη φτάνει σ’ ένα υψηλό πολιτιστικό επίπεδο και διάφορα παιχνίδια ή γυμνάσματα έχουν σκοπό να τέρψουν τους θεατές σε γιορτές και θρησκευτικές τελετουργίες.
Όπως έχει εξακριβωθεί, κατά τις θρησκευτικές εορτές, τις εορτές – μυήσεις, αλλά και κατά τη διάρκεια μεγάλων επικήδειων και επιμνημόσυνων τελετών διεξάγονταν μεγάλοι αγώνες, με θεαματικό χαρακτήρα.
Για τις τελετές και τα θεάματα και ίσως και για τους αγώνες χρησιμοποιούσαν τους ειδικούς χώρους, που σήμερα βλέπουμε στα ανακτορικά συγκροτήματα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων και της Ζάκρου, γνωστούς ως αλώνια ή θέατρα.
Σίγουρα, όμως, δημιούργησαν και ειδικούς χώρους μόνο για την διεξαγωγή των αθλημάτων.
Παιχνίδια, γυμνάσματα και αθλήματα που είναι γνωστά αυτή την εποχή στην Κρήτη είναι το κυβίστημα, μια μορφή ακροβασίας, η πυγμή, η πάλη, η τοξοβολία και τα ταυροκαθάψια. Ένα μεγάλο υλικό από αγγεία, τοιχογραφίες, ανάγλυφα, αντικείμενα, λάρνακες κ.λ.π. μαρτυρούν την εξέλιξη των τεχνικών, την ανάπτυξη του αθλητικού πνεύματος και την καθιέρωση κανόνων.
Οι αγώνες στην Κρήτη ήταν ανοικτοί και τις παρακολουθούσαν, με ιδιαίτερο πάθος και οι γυναίκες όπως δείχνουν τοιχογραφίες της Κνωσού, με ομάδες γυναικών που παρακολουθούν σε διάφορες στάσεις και θέσεις θεάματα. Είναι εξακριβωμένη η συμμετοχή των γυναικών της μινωικής εποχής σε διάφορα αθλήματα ακόμα και επικίνδυνα, όπως είναι τα ταυροκαθάψια.
Ο ιστορικός Φιλόχορος αναφέρει ότι οι Κουρήτες έλεγαν πως ο Μίνωας είχε καθιερώσει γυμνικούς αγώνες προς τιμήν του νεκρού γιου του Ανδρόγεω, ο οποίος ήταν πρότυπο όλων των Αθλητών.
Πολλές φορές οι αγώνες, που είχαν τελετουργικό ή μυητικό χαρακτήρα αποτελούσαν μέρος μεγάλων θεαμάτων που συνοδεύονταν με μουσική και χορό.
Οι αγώνες των Μινωϊτών μεταδίδονται σ’ όλο τον κυκλαδικό χώρο, όπου φτάνει η θαλασσινή και εμπορική τους επιρροή.
Όταν αργότερα στην Κρήτη θα εγκατασταθούν οι πρώτοι Αχαιοί, οι Μυκηναίοι θα δεχτούν την πολιτιστική επιρροή των Μινωϊτών και οι αγώνες τους, όπως το κυβίστημα και τα ταυροκαθάψια περνούν από την Κρήτη και στη Μυκηναϊκή Ελλάδα.
Στον μυκηναϊκό Πολιτισμό η εξέλιξη των αθλημάτων γίνεται αργότερα. Τα αθλήματα στίβου κυριαρχούν η τεχνική τους βελτιώνεται και νέα αθλήματα, πραγματικά αγωνίσματα πια, όπως ο δρόμος και η αρματοδρομία παρουσιάζονται.
Η ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης των αθλημάτων σε όλο τον Ελλαδικό χώρο.
Και είναι πια γνωστό με αδιάσειστα στοιχεία και αρχαιολογικές μαρτυρίες πως η περιοχή όπου ξεκίνησαν Αθλητικοί Αγώνες είναι η προϊστορική Κρήτη.
Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι ο μύθος για την ίδρυση των αγώνων στην Ολυμπία έχει ως πρωταγωνιστή το Μινωίτη Ιδαίο Δάκτυλο Ηρακλή.
Ο μύθος αναφέρει ότι ο Ιδαίος Δάκτυλος Ηρακλής ευρισκόμενος στην Ολυμπία, με τέσσερις αδελφούς του(τον Παιωναίο,τον Ιάσιο,τον Επιμήδη και τον Ίδα), τους έβαλε να τρέξουν μια συγκεκριμένη απόσταση και στο τέλος του αγώνα στεφάνωσε το νικητή (τον Παιωναίο)με ένα κλαδί ελιάς.
Έχτισαν, μάλιστα και ένα βωμό, όπου θυσίασαν στο Δία. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε ως αφετηριακό υπόβαθρο των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε όλη την ιστορική περίοδο, έχουμε σημαντικές μαρτυρίες για συνεχή ανάπτυξη του αθλητισμού στην Κρήτη. Τα πάμπολλα αρχαιολογικά ευρήματα, στεφανωμένοι αθλητές, αθλητικά σκεύη, αγγεία, αμφορείς, έπαθλα κ.α. μαρτυρούν αυτή την εξέλιξη.
Το σημαντικότερο, όμως και ακαταμάχητο πειστήριο αυτής της συνέχειας είναι τα ονόματα Κρητών Αθλητών, που έφτασαν μέχρι τις ημέρες μας, οι οποίοι πήραν μέρος σε αρκετές Ολυμπιάδες, αλλά και σε άλλους μεγάλους ελληνικούς Αθλητικούς Αγώνες, όπου νίκησαν.
Στις 287 Ολυμπιάδες που αρχίζουν από το 776 π.Χ και διαρκούν ως το 393 μ.Χ συμμετέχουν πολλοί Κρήτες αθλητές που αποσπούν πολλές νίκες και απολαμβάνουν τις επινίκιες τιμές που τις συνοδεύουν. Ενδεικτικά σημειώνονται οι παρακάτω περιπτώσεις:
Στην 73η Ολυμπιάδα το 488 π.Χ. ο Διόγνητος από την Κρήτη νίκησε στην Πυγμαχία τον αντίπαλό του Ηρακλή, τον οποίο σκότωσε μάλιστα στην περίοδο του αγώνα.
Στην 76η Ολυμπιάδα το 472 π.Χ. ο Εργοτέλης ο Κνώσιος νίκησε στη δόλιχο, δηλαδή στο δρόμο αντοχής. Νικητής αναδείχτηκε ακόμα και στα Πύθια και μάλιστα δυο φορές.
Συνηθιζόταν στους αγώνες να αποκαλείται ο Εργοτέλης Ιμεραίος ως κάτοικος της Ιμέρας, στην οποία τον είχαν αποπέμψει οι πατριώτες του από την Κνωσό. Αυτός δηλαδή ήταν Κνώσιος. Ο Παυσανίας στα Ηλειακά του γράφει σχετικά :
«Εργοτέλης δε ο φιλόνορος δολίχου… Κρης είναι και λέγεται Κνώσιος. Εκπεσών δε υπό στασιωτών εκ Κνωσού και εις Ιμέραν αφικόμενος…. Έμελλεν ουν ως το εικός Ιμεραίος εν τοις αγώσιν αναγορευθήσεσθαι»
Στην 81η Ολυμπιάδα το 456 π.Χ. ο Ικαδίων αναδείχτηκε νικητής στο δόλιχο
Στην 82η Ολυμπιάδα το 448 π.Χ. ο Αιγείδας νίκησε στο δόλιχο
Στην 99η Ολυμπιάδα το 383 π.Χ. ο Σωτάδης νίκησε επίσης στο δόλιχο
Στην 201η Ολυμπιάδα το 25 π.Χ. ο Δάμας ή Δαμασίας αναδείχτηκε νικητής αγωνιζόμενος στο Στάδιο.
Στο μεταξύ των ετών 334-323 π.Χ χρονικό διάστημα, νικητής στο πένταθλο αναδείχτηκε ο Φιλωνίδης από τη Χερρόνησο, ταχυδρόμος του Μ. Αλεξάνδρου.
Άλλος τέλος γνωστός Κρης Ολυμπιονίκης στο δόλιχο υπήρξε ο Θήρις, στον οποίο ο Καλλίμαχος αφιέρωσε επιτύμβιο επίγραμμα.
Αλλά και στους μουσικούς αγώνες ο ποιητής και μουσικός Χρυσόθεμις από την Τάρρα αναδείχτηκε νικητής στους ύμνους προς τον Απόλλωνα κατά τους Δελφικούς Αγώνες.
Οι παραπάνω αθλητές είναι εκείνοι που τα ονόματά τους διασώθηκαν από φιλολογικές, επιγραφικές ή άλλες μαρτυρίες και ασφαλώς δεν είναι οι μοναδικοί. Εκείνο ακόμα για το οποίο όλες οι μαρτυρίες συμφωνούν είναι ότι ο αθλητισμός είτε σε μορφή θεάματος, είτε σε μορφή παιχνιδιού, είναι διαχρονικός. Τον συναντούμε στο σύθαμπο του Κρητικού μύθου μέχρι σήμερα, με επίζηλες πάντα διακρίσεις για τους Κρήτες. Δικαιώνεται έτσι ο Πλάτωνας στο μακρύ χρονικό διάστημα όταν έλεγε: «Ηρχοντο των γυμνασίων πρώτοι μεν Κρήτες» Κρατώντας λοιπόν ψηλά τη δάδα του αθλητισμού είναι φυσικό να αισθανόμαστε πάντα την υπερηφάνεια η οποία συνοδεύει τους κάθε μορφής πρωταθλητές μας.
Στη μνήμη βέβαια ανεξίτηλες θα μείνουν οι ηρωϊκές προσπάθειες των Ελλήνων αθλητών, στους μόλις πρόσφατους Ολυμπιακούς αγώνες στο ΡΙΟ ΝΤΕΤΖΑΝΕΪΡΟ , που μας χάρισαν μοναδικές στιγμές χαράς και συγκίνησης .
Τα 6 Ολυμπιακά μετάλλια(τρία χρυσά (ΚΟΡΑΚΑΚΗ-ΠΕΤΡΟΥΝΙΑΣ-ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ), ένα αργυρό(ΓΙΑΝΝΙΩΤΗΣ)και 2χάλκινα(ΚΟΡΑΚΑΚΗ-ΜΑΝΤΗΣ,ΚΑΓΙΑΛΗΣ) , αποτελούν την πολύτιμη συγκομιδή των προσπαθειών των Ελλήνων αθλητών και θεωρείται άθλος για μία χώρα με πληθυσμό μόνο 11 εκατομμυρίων κατοίκων και σηματοδοτεί ότι η χώρα μας διαδραματίζει, ήδη, αξιόλογο ρόλο στο παγκόσμιο αθλητικό στερέωμα .
Όμως θέλω να τονίσω ένα ιδιαίτερο ζήτημα : Tην φτωχή συμμετοχή της Κρήτης στα Αθλητικά δρώμενα της χώρας .
Είναι λυπηρό, ο τόπος που γέννησε τον Αθλητισμό τώρα και 4000 χρόνια η Κρήτη, να έχει να αναδείξει Ολυμπιονίκη από το 1980, την Ολυμπιάδα της Μόσχας, στην οποία πήρε το χρυσό μετάλλιο στην Ελληνορωμαϊκή πάλη , ο Ρεθύμνιος ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΥΓΙΑΚΗΣ
Υπήρξαν,λοιπόν, πολλοί Κρήτες Αθλητές στην Αρχαιότητα . Γιατί όχι και σήμερα;
Πρέπει λοιπόν να προβληματιστούμε όλοι…Τι φταίει; Πρέπει να βρούμε τα αίτια.
Έμψυχο υλικό υπάρχει. Γιατί είμαστε τόσο πίσω;
Aς βάλουμε τώρα ένα φιλόδοξο στόχο .
Έτσι πρέπει να δώσουμε το βάρος στην εξεύρεση Κρητικών ταλέντων και την γενναία στήριξη της Ολυμπιακής της προετοιμασίας . Οι αγώνες του ΤΟΚΙΟ, το 2020, μπορεί να αποτελέσουν μια χρυσή ευκαιρία για τον Κρητικό Αθλητισμό .
Έμψυχο υλικό υπάρχει. Γιατί είμαστε τόσο πίσω;
Aς βάλουμε τώρα ένα φιλόδοξο στόχο .
Έτσι πρέπει να δώσουμε το βάρος στην εξεύρεση Κρητικών ταλέντων και την γενναία στήριξη της Ολυμπιακής τους προετοιμασίας ,έστω και με την μέθοδο της <<υιοθεσίας >> των αθλητών ,από ιδιώτες λόγω της οικονομικής κρίσης,,μέθοδος που εφαρμόστηκε με επιτυχία για τους πρόσφατους Ολυμπιακούς αγώνες…
Η Πολιτεία , Η Τ.Α.,η Αθλητική ηγεσία, οι γυμναστές της Κρήτης, τα σωματεία, οι παράγοντες ας αναλάβουν αυτό το δύσκολο έργο ,
Πρωταρχικά ,βέβαια, η πολιτεία και η Τ.Α. πρέπει να δώσουν βάρος στην ολοκλήρωση της υπάρχουσας αθλητικής υποδομής ,την αξιοποίηση του Παγκρητίου Σταδίου,ως προπονητικού κέντρου, των κλειστών Γυμναστηρίων, των Κολυμβητηρίων,παροχή κινήτρων στα παιδιά Ταλέντα, Επιμόρφωση, με σεμινάρια, προπονητών,αθλητών , δημιουργία κέντρων Ναυτικών Αθλημάτων κλπ, κλπ
Το όραμα, ‘’ Κρητικός Ολυμπιονίκης στο βάθρο’’, ας μας δονήσει και να μας ενεργοποιήσει . Νομίζω ότι η Κρήτη και η ιστορία της το απαιτεί από όλους εμάς και εμείς έχουμε υποχρέωση να ανταποκριθούμε σ’αυτό το ηθικό κέλευσμα της . »