Ένα σημαντικό μουσικό έργο – κατάθεση- παρουσιάστηκε σήμερα το μεσημέρι από το Δήμο Ανωγείων και το Κρητικό μουσικό εργαστήρι στο Café Μήλον της Έριδος,στην Πλατεία Κοραή στο Ηράκλειο.
Το έργο παρουσίασε ο Δήμος Ανωγείων – Κρητικό μουσικό εργαστήρι Σωκράτης Κεφαλογιάννης Δήμαρχος Ανωγείων ο Γιώργης Καράτζης, ποιητής και Ζαχαρίας Κατσακός, ποιητής – κριτικός λογοτεχνίας
Η παρουσίαση από τον Ζαχαρία Κατσακό
Α΄ΜΕΡΟΣ
Ιστορική αναδρομή, παρουσίαση συντελεστών
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι, καλό μεσημέρι.
Πριν ξεκινήσω την προσέγγιση του έργου επιθυμώ να ευχαριστήσω θερμά τους διοργανωτές αυτής της συνάντησης, δηλαδή τον Δήμο Ανωγείων και το Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι. Επίσης ευχαριστώ θερμά τον Δήμαρχο Ανωγείων κ. Σωκράτη Κεφαλογιάννη και τον δημιουργό κ. Γιώργη Καράτζη, αλλά και όλους όσοι συνέβαλαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για την πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης. Να ευχαριστήσω επίσης θερμά τους ιδιοκτήτες του υπέροχου αυτού χώρου «café Μήλον της έριδος» για τη φιλοξενία τους.
Με τα Ανώγεια με συνδέουν πολλά. Κυρίως όμως η εκτίμηση και ο σεβασμός που τρέφω για την ιστορία και τον πολιτισμό του μοναδικού αυτού τόπου, αλλά και για τους κατοίκους της πόλεως των Ανωγείων οι οποίοι εξακολουθούν να μας εκπλήττουν ευχάριστα με την αυθεντικότητα, τη ζωντάνια και το πάθος τους για δημιουργία.
Θεωρώ λοιπόν μεγάλη τιμή να προσεγγίσω σήμερα μια σπουδαία μουσική δημιουργία, ένα σημαντικό μουσικό έργο – κατάθεση που φέρει τον τίτλο «ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΑΝΩΓΕΙΩΝ» σε κείμενα, ποιήματα και αφήγηση του Γιώργη Καράτζη και μουσική επιμέλεια, διασκευή και πρωτότυπη σύνθεση του Πάρι Περυσινάκη.
※
Θεωρώ απολύτως αναγκαία μια πολύ μικρή ιστορική αναδρομή:
ΔΙΑΤΑΓΗ, 13 Αυγούστου 1944
\”…Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ\’ αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.\”
Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης
Xάινριχ Μίλλερ
Τα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου 1944 Γερμανοί στρατιώτες κυκλώνουν αιφνιδιαστικά τα Ανώγεια και αρχίζουν το καταστροφικό τους έργο. Όσοι Ανωγειανοί – κυρίως γέροντες – βρέθηκαν μέσα στον κλοιό εκτελούνται μαζί με τις γυναίκες που δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες. Για 23 μέρες οι Γερμανοί ανατινάζουν ένα-ένα τα 940 σπίτια του χωριού και λεηλατούν περιουσίες. Για τρίτη φορά στην ιστορία τους οι Ανωγειανοί θα πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς. Το 1822 ο Σερίφ Πασσάς και το 1867 ο Ρεσίτ Πασσάς θα πυρπολήσουν το χωριό αφανίζοντας ανθρώπους και περιουσίες.
Αργότερα, όταν οι ανωγειανοί θα επιστρέψουν από το Ηράκλειο και τα χωριά του Μυλοποτάμου όπου είχαν καταφύγει, δεν θα συναντήσουν παρά μόνο χαλάσματα. Μετά την απελευθέρωση το ελληνικό κράτος, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης θα απονείμει στα Ανώγεια τον Πολεμικό Σταυρό Πρώτης Τάξεως.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι τον Ιούλιο του 1945, ένα σχεδόν χρόνο μετά την καταστροφή των Ανωγείων από τους Γερμανούς Ναζιστές, ο Νίκος Καζαντζάκης θα επισκεφθεί τα Ανώγεια ως υπεύθυνος της Κεντρικής Επιτροπής για τη διαπίστωση των Γερμανικών ωμοτήτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Κρήτη. Στις σελίδες που θα αφιερώσει για τα Ανώγεια διαβάζουμε: «Σήμερον από τας 940 οικίας των Ανωγείων δεν έχει απομείνει ούτε μία. Το νεόδμητον σχολείον ανετινάχθη, αι τρεις εκκλησίαι τας οποίας οι Γερμανοί είχον μεταβάλει εις στάβλους έχουν υποστεί ζημίας εκ των πέριξ ανατινάξεων…»
Ας επιστρέψουμε όμως στο σήμερα:
Ο εκλεκτός δημιουργός Γιώργης Καράτζης αναλαμβάνει την ευθύνη της υλοποίησης του αφιερώματος στο 3ο ολοκαύτωμα των Ανωγείων. Έτσι στις 13 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2009, στα Ανώγεια και στο Θέατρο Νίκος Ξυλούρης παρουσιάζεται για πρώτη φορά «Το ολοκαύτωμα» στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων του Δήμου Ανωγείων για την συμπλήρωση 65 χρόνων από τότε που συνέβη το γεγονός. Έχουμε λοιπόν σήμερα στα χέρια μας την ηχογράφηση της μουσικής αυτής παράστασης.
Όχι μόνο για λόγους τυπικούς, αλλά για λόγους ουσίας οφείλω να καταθέσω τα ονόματα των συντελεστών αυτής της μουσικής δημιουργίας:
Κείμενα – Αφήγηση: Γιώργης Καράτζης
Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Ψαραντώνης, Βασίλης Σκουλάς, Νικηφόρος Αεράκης, Μαρίνα Δακανάλη, Νικόλας Καράτζης και Βασίλης Δραμουντάνης.
Τη μουσική έγραψε ειδικά για την εκδήλωση ο Πάρις Περυσινάκης, ο οποίος είχε και τον συντονισμό της ορχήστρας, στην οποία άλλωστε συμμετείχε με λύρα, μαντολίνο, λαούτο στεριανό, μαζί με τους: Σταύρο Αλεξόπουλο: κρουστά, Μίμη Ντούτσουλη: κοντραμπάσο, Ράνια Λιαρμακοπούλου: τσέλο, Αντώνη Παπαδάκη: λαούτο κρητικό, Νίκο Παραουλάκη: νέυ και Άρη Χατζησταύρου: κιθάρα
Η χορωδία: Μαρίνα Δακανάλη, Βασίλη Δραμουντάνη, Νικόλα Καράτζη, Ράνια Λιαρμακοπούλου, Μίμη Ντούτσουλη, Αντώνη Παπαδάκη, Πάρι Περυσινάκη, Άρη Χατζησταύρου
Την ευγενική χορηγία έκαναν οι: Γιαννάκος Ξυλούρης (του Ανάστο), Νικολάτσος Ξυλούρης (του Μανταλιώτη), Νίκος Ξυλούρης (του Ανάστο), Θανάσης Σταυρακάκης (Μερτζάνης), Λεωνίδας Σταυρακάκης (Ζαχαράκης), Μανώλης Σταυρακάκης (του Μερτζανογιάννη), Ιάσωνας Μανούσος, Δημήτρης Ηλιάκης, Ανώνυμος Ανωγειανός.
Β΄ΜΕΡΟΣ
Κριτική προσέγγιση
Αγαπητοί φίλοι, κυρίες και κύριοι στο δεύτερο μέρος της ομιλίας μου θα επιχειρήσω μια μικρή κριτική προσέγγιση του μουσικού αυτού έργου.
Στο σύνολό του το έργο αποτελεί μια ολοκληρωμένη σπονδυλωτή σύνθεση με ποικίλα και οργανικά στοιχεία που συναποτελούνται από μουσική, τραγούδι, ποιητικό και αφηγηματικό λόγο. Αναδεικνύεται με τον τρόπο αυτό εναργέστερα η μουσική παράδοση και ή έμπνευση της εντόπιας έκφρασης, δηλώνεται επίσης η δραματικότητα και η συγκινησιακή δυναμική του συνόλου.
Ο ποιητής Γιώργης Καράτζης απέφυγε επιμελώς τον ογκώδη, διεσταλμένο λόγο και την αρχιτεκτονική του συνόλου που δημιουργεί αναγκαστικά εκζητήσεις και χάσματα. Επέλεξε μια λιτή φόρμα, καίρια και σπονδυλωτή που καταλήγει στην αφαίρεση και την ανάδειξη του συμβόλου. Με τον τρόπο αυτό δημιούργησε ένα λιτό, περιεκτικό και συγκινησιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο ισορρόπησαν με ιδιαίτερη ευστοχία ρυθμός, φαντασία, ερμηνεία και λόγος. Αποτέλεσμα, ένα αρμονικό μουσικό, αφηγηματικό καλλιτεχνικό σύνολο. Αυτό σε συνδυασμό με την επιλογή της μουσικής και γενικότερα τη μουσικής δημιουργίας, έργο του Πάρι Περυσινάκη, που δόμησε με ποικιλότητα τον ήχο, ανέδειξε τις εντάσεις και τις υφέσεις του ύφους, ενώ ο ρυθμός θεμελίωσε οργανικά ένα ενιαίο σύνολο απόδοσης.
Για ποιους λόγους είναι σημαντικό αυτό το έργο, αυτή η μουσική κατάθεση:
Το έργο αποτελεί συναγωγό δεσμό ανάμεσα στην ιστορία και το σήμερα. Το γεγονός και μόνον ότι ο αφιερωματικός χαρακτήρας του έργου εστιάζει σε ένα από τα κορυφαία και δραματικά γεγονότα της Κρητικής Αντίστασης, αυτό και μόνον θα ήταν αρκετό να δηλώσει τη σημασία του. Όμως, ταυτοχρόνως, και αυτό οφείλουμε να μην το ξεχνάμε, το γεγονός δεν μπορεί παρά να εγγράφεται και ως κορυφαίο γεγονός της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας.
Από την άλλη συνιστά ιδιαίτερο φόρο τιμής και αναγνώρισης για τους ανθρώπους που έφυγαν άδικα, ισχυροποιεί τη μνήμη του τόπου και του τοπίου στη συνείδηση όλων μας.
Το έργο είναι σημαντικό γιατί αποτελεί επίσης συλλογική κατάθεση στη μουσική ιστορία της Κρήτης και όχι μόνον.
Αποτελεί καρπό συνεργασίας των κορυφαίων εκπροσώπων της μουσικής και της παράδοσης του τόπου.
Το έργο αφήνει τους πλέον χυμώδεις καρπούς του ως ουσιαστική παρακαταθήκη στις γενιές που έρχονται.
Είναι σημαντικό επίσης διότι εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτιστικής δημιουργίας των καιρών μας, στους οποίους αυτού του είδους η πολιτιστική και πνευματική ανησυχία και δημιουργία, αποτελεί αντίσταση και απάντηση στη μαζικοποίηση και τον καταναλωτισμό «πολιτιστικών» προϊόντων αμφισβητούμενης ποιότητας. Είναι όμως και μια κατάθεση – απάντηση στο διαρκώς ογκούμενο δυστυχώς έλλειμμα σοβαρού πνευματικού έργου. Υπό την έννοια αυτή οφείλονται συγχαρητήρια στον Δήμο Ανωγείων και στον Δήμαρχο Ανωγείων κ. Σωκράτη Κεφαλογιάννη που προέβη στην παραγωγή και τη δημοσιοποίηση αυτής της δουλειάς, σε μια τέτοια εποχή, εποχή πολιτιστικά και παιδαγωγικά έκπτωτη και επικίνδυνη.
Τέλος αποτελεί σημαντική προσφορά στους πολίτες γιατί η ίδια η φύση του πολιτισμού και των παραγώγων του οφείλει να είναι ανταποδοτική, το έργο οφείλει να στοχεύει πρωτίστως στην αισθητική απόλαυση, κάτι που ισχύει στην παρούσα περίπτωση.
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι, ελπίζω να μην σας κούρασα. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά που με ακούσατε με τόση προσοχή. Ευχαριστώ επίσης θερμά άλλη μια φορά, τον Δήμαρχο κ. Σωκράτη Κεφαλογιάννη και τον ποιητή κ. Γιώργη Καράτζη.
Ζαχαρίας Κατσακός