Προφανώς και όταν εννοούμε κράτος πρόνοιας δεν μιλάμε για το Γαλλικό μοντέλο με το τριανταπεντάωρο εργασίας και τις πλούσιες παροχές ή το Σκανδιναβικό με τους τρομακτικούς φόρους στους μισθούς που όμως εξασφαλίζουν άψογες παροχές υγείας, πρόνοιας και συντάξεων.
Το Ελληνικό μοντέλο πρόνοιας ξεκίνησε τα πρώτα του δειλά βήματα επί Ελευθερίου Βενιζέλου, συνεχίστηκε επί Ι. Μεταξά και έλαβε μια πιο ώριμη μορφή μετά τη Μεταπολίτευση με τις μεταρρυθμίσεις κυρίως του σοσιαλιστικού ΠΑΣΟΚ.
Από γενικής άποψης, οι Έλληνες δεν απολάμβαναν περισσότερα από το μέσο Ευρωπαίο για περίθαλψη και κοινωνική προστασία. Σε αρκετές των περιπτώσεων μάλιστα η ποιότητα των υπηρεσιών ήταν από πρωτόγονη έως ελλιπής. Όμως καλύπτονταν βασικότατες ανάγκες όπως η πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η έμφαση σε ειδικές κοινωνικές ομάδες όπως οι πολύτεκνοι, οι ΑμΕΑ, κλπ.
Από πλευράς συνταξιοδότησης, τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία παρείχαν το μίνιμουμ που χρειάζονταν οι συνταξιούχοι και το κράτος ήταν κατά γενική ομολογία συνεπές στην επιχορήγηση των ταμείων.
Με τον ερχομό της κρίσης χρέους όμως, οι πόροι του κράτους για πρόνοια και κοινωνική συνοχή μειώθηκαν απότομα, αποκαλύφθηκε σε πλήρη έκταση η ζημιά της εισφοροδιαφυγής και της ανασφάλιστης εργασίας και σε συνδυασμό με τη μειωμένη κατανάλωση και την ανεργία, η Ελλάδα βρέθηκε εν μέσω \”θύελλας\”. Η Τρόϊκα, ανάλγητη εκ φύσεως και προσηλωμένη μόνο σε αριθμούς και στατιστικές, δεν δίστασε να υποδείξει και να επιβάλλει τη σημαντική μείωση του κράτους πρόνοιας με μειώσεις συντάξεων, επιδομάτων και άλλον παροχών.
Μέσα στην παραζάλη του όμως, το κράτος αναγκάστηκε ίσως για πρώτη φορά να ανασκουμπωθεί και να βάλει \”μαχαίρι\” σε τομείς που υπήρξε χρόνια σπατάλη, κακοδιαχείρηση και εκμετάλλευση. Ειδικά ο τομέας της Υγείας, από τους πιο \”αμαρτωλούς\” λόγω κυρίως της υστερίας του Έλληνα με την υγεία του, βρέθηκε στο επίκεντρο των εξελίξεων. Θιγείσες των περικοπών και της γενικής οικονομικής κακοδαιμονίας ομάδες όπως οι φαρμακοποιοί και οι γιατροί του ΕΟΠΥΥ προέταξαν το κλαδικό συμφέρον αντί του κοινωνικού και συνέτειναν στην κοινωνική αναταραχή.
Κατόπιν τούτων, απαιτούνται πια γενναίες αποφάσεις από το κράτος, όσο αυτό ακόμα υφίσταται. Πρέπει πάση θυσία να προστατευτούν οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και το κράτος πρόνοιας οφείλει να είναι ίσως το μόνο \”οχυρό\”, μαζί με αυτό της εργασιακής επιβίωσης, που πρέπει να μείνει απόρθητο. Και για να μείνει έτσι δεν είναι απαραίτητο να υπάρξουν νέοι φόροι, δείγμα κυβερνητικής ανικανότητας και αποτυχίας. Χρειάζεται απλά και με σαφήνεια μια εξωστρεφής προώθηση της Ελλάδας σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια \”έξοδος\” όχι του Μεσολογγίου αλλά του \”επιθετικού\” ανοίγματος της χώρας σε όλους τους τομείς.
Πρέπει να απαλλαγούμε από όσες συντεχνίες λειτουργούν μονοπωλιακά και εκβιαστικά και να εμπεδώσουμε το αίσθημα της κοινωνικής αλληλεγγύης μεταξύ των επαγγελματικών ομάδων. Αυτό δε σημαίνει οτι πρέπει ο γιατρός να μένει απλήρωτος για να περιθάλπει τον ασθενή. Δεν μπορεί όμως ο ασθενής να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του επειδή ο γιατρός μένει απλήρωτος ή επειδή ο φαρμακοποιός αρνείται να δώσει επί πιστώσει φάρμακα.
Η εισροή επενδύσεων, καινοτομιών και η καταπολέμηση της \”κακομοιριάς\” με συνεργασία όσο γίνεται περισσοτέρων κοινωνικών ομάδων, μπορεί να επιφέρει μεγάλα οφέλη στη χώρα, δίνοντας την εικόνα μιας αδελφοσύνης και όχι ενός άτυπου εμφυλίου. Η εικόνα αυτή της καρτερίας, της προσπάθειας για ανάκαμψη και της Ελληνικής εφευρετικότητας μπορεί να αποτελέσει αντίβαρο στο \”κοστούμι\” που ορισμένες χώρες θέλουν να μας ράψουν.
Νέες επενδύσεις λοιπόν, εξωστρέφεια, καινοτομία, επένδυση στην επιστήμη και τις δεξιότητες και πνεύμα αδελφοσύνης μπορούν να αλλάξουν πολλά και να δώσουν νέο \”οξυγόνο\” στη χώρα για να διαφυλαχτεί το κράτος πρόνοιας και το δικαίωμα στην εργασία. Σε αυτό τον αγώνα κράτος και πολίτες πρέπει έντιμα και φιλότιμα να συνεργαστούν.
Κάθε ένας που σκέφτεται μόνο την πάρτη του και το πως θα επιβιώσει ατομικά, στερεί το μέλλον από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό. Διότι σε μια χρεωκοπημένη χώρα στην οποία δεν θα υπάρχουν λεφτά για φάρμακα και ιατρικές επισκέψεις, οι μεν φαρμακοποιοί θα κλείσουν τα φαρμακεία τους και οι δε ιατροί θα ασκούν έργο φιλανθρωπικό όπως ο Ερυθρός Σταυρός σε σκηνές και με τον κίνδυνο επιδημιών πάνω από το κεφάλι τους. Άν αυτή την Ελλάδα προσδοκούν μερικοί, ας ετοιμάζονται. Ποιός ξέρει, μπορεί να έλθει νωρίτερα από ότι φαντάζονται.
Μανόλης Μπουχαλάκης
Εκπαιδευτικός-Δημοσιογράφος