* Η Διάλεξη θα γίνει από τον κ. Στράτο Θεοδοσίου αστροφυσικό, αναπληρωτή καθηγητής στο Φυσικό τμήμα του Ε.Κ.Π.Α., και συμπαρουσιαστή της βραβευμένης σειράς της ΕΤ 3 «Το Σύμπαν που… αγάπησα»ο οποίος μας εγγυάται μια γοητευτικά εκλαϊκευμένη διάλεξη «περί εκλείψεων».
* Ο Αντώνης Φραγκιαδάκης με το συγκρότημά του Δραβίδες, θα μας ταξιδέψουν με τη μουσική τους, στη γοητεία του φεγγαριού
* ενώ ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης με τα τηλεσκόπια του,θα μας \”μεταφέρει\” στους δακτυλίους του Κρόνου και άλλους αστρονομικούς θησαυρούς.
Η ιδέα προήλθε το έτος 2008, όταν μέλη του Συλλόγου Φίλων Αστρονομίας Κρήτης, (Σ.Φ.Α.Κ.) εξέφρασαν την επιθυμία τους, να γίνουν αστροβραδιές με παρατήρηση ανοιχτή στο κοινό μέσω τηλεσκοπίων σε κάστρα της Κρήτης.
Παρατήρηση της έκλειψης
Η έκλειψη Σελήνης μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και δια γυμνού οφθαλμού. Το φαινόμενο είναι εύκολα ορατό και εντυπωσιακό ακόμα και χωρίς βοήθεια οπτικών οργάνων και προσφέρεται ιδιαίτερα για το αμύητο κοινό ως ένας τρόπος προσέγγισής τους καθώς οι εκλείψεις τραβούν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Φυσικά ή χρήση οπτικών βοηθημάτων θα δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Με κιάλια ήδη πολλές περισσότερες λεπτομέρειες της Σελήνης θα είναι ορατές, όρη, κρατήρες και θάλασσες, και ακόμα περισσότερο με τη χρήση τηλεσκοπίου. Ακόμα και το μικρότερο τηλεσκόπιο μπορεί να δώσει ωραίες εικόνες της Σελήνης καθώς αυτή είναι ένα ιδιαίτερο λαμπρό και εκτεταμένο αντικείμενο. Αν θέλετε να παρακολουθήσετε από τηλεσκόπιο αλλά δε διαθέτετε ένα μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον αστρονομικό σύλλογο της περιοχής σας μήπως διοργανώνουν κάποια δημόσια παρατήρηση του φαινομένου. Η παρατήρηση ολικής έκλειψης Σελήνης δεν κρύβει κάποιον κίνδυνο ούτε απαιτεί ειδικό εξοπλισμό.
Επεξήγηση των εκλείψεων
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αστρονομικά φαινόμενα ορατά δια γυμνού οφθαλμού είναι η Έκλειψη Σελήνης. Έκλειψη είναι γενικά το φαινόμενο όπου ένα ουράνιο σώμα εξαφανίζεται από τον ουρανό (εκλείπει). Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε γιατί εισέρχεται στη σκιά κάποιου άλλου σώματος, είτε γιατί παρεμποδίζεται η οπτική επαφή με τον παρατηρητή. Έτσι ένα αυτόφωτο σώμα, (π.χ. Ήλιος, Αστέρι) θα πάθει έκλειψη επειδή ένα τρίτο σώμα θα μπει ανάμεσα στον παρατηρητή και στο σώμα. Αντίστοιχα ένα ετερόφωτο σώμα (π.χ. Φεγγάρι) θα υποστεί έκλειψη επειδή θα πέσει η σκιά ενός τρίτου σώματος πάνω σε αυτό (π.χ. σκιά της Γης) Τα πιο γνωστά είδη εκλείψεων είναι οι εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης. Εκλείψεις συμβαίνουν και στους αεριώδεις πλανήτες του Ηλιακού συστήματος, ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι εκλείψεις Ηλίου από τον Κρόνο. Μερικές εκλείψεις είναι ορατές στον Άρη, λόγω των δορυφόρων του, Φόβου και Δείμου ενώ ορισμένα διπλά συστήματα αστεριών καλύπτουν το ένα το άλλο, προκαλώντας εκλείψεις με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η φωτεινότητα των αστεριών.
Η Γη στο ταξίδι της γύρω από τον Ήλίο συνοδεύεται πιστά από το μοναδικό της δορυφόρο, τη Σελήνη.
Για να κάνει η Σελήνη ένα πλήρη κύκλο, χρειάζονται 27 ημέρες και 8 ώρες περίπου, ενώ από Πανσέληνο σε Πανσέληνο, χρειάζονται περίπου 29 ημέρες και 13 ώρες. Η διαφορά αυτή εξηγείται αν ληφθεί υπόψιν το γεγονός ότι η Σελήνη κινείται μαζί με τη Γη γύρω από τον Ήλιο.
Σε διάστημα λοιπόν ενός περίπου μήνα, η Σελήνη περνάει διαδοχικά από τα στάδια της Νέας Σελήνης, Πρώτου Τετάρτου, Πανσελήνου και Τελευταίου Τετάρτου, καθώς αλλάζει θέση σε σχέση με τη Γη:
Όταν η Σελήνη βρίσκεται πίσω από τη Γη σε σχέση με τον Ήλιο, αλλά όχι ακριβώς στην ίδια ευθεία, δείχνει ολόκληρη τη φωτισμένη επιφάνειά της και έχουμε Πανσέληνο. Αντίστοιχα όταν βρίσκεται μεταξύ Γης και Ήλιου, αλλά πάλι όχι ακριβώς στην ίδια ευθεία, δείχνει προς τη Γη το ημισφαίριο που δε φωτίζεται από τον Ήλιο με αποτέλεσμα να έχουμε Νέα Σελήνη, στις φάσεις του πρώτου και τελευταίου Τετάρτου τα τρία σώματα σχηματίζουν ορθογώνιο τρίγωνο.
Τι θα συμβεί όμως όταν τα τρία αυτά σώματα βρεθούν στην ίδια ευθεία;
Ηλιακές Εκλείψεις
Όπως είδαμε και παραπάνω για να βρεθούν τα τρία αυτά σώματα σε ευθεία πρέπει να έχουμε είτε Νέα Σελήνη είτε Πανσέληνο. Όταν λοιπόν η Νέα Σελήνη, βρεθεί στην ίδια ευθεία με την Γη και τον Ήλιο, εμποδίζει το Ηλιακό φως να φτάσει στη Γη και καλύπτει τον Ήλιο και έχουμε το πολύ εντυπωσιακό φαινόμενο της έκλειψης Ηλίου. Οι Ηλιακές Εκλείψεις είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές αλλά ορατές από ένα πολύ μικρό κομμάτι της Γης, πράγμα που τις κάνει πολύ σπάνιες για ένα συγκεκριμένο τόπο. Επειδή μάλιστα η διάμετρος του Ήλιου είναι περίπου 400 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Σελήνης και η απόστασή του από τη Γη περίπου 400 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Σελήνης, τα δύο σώματα έχουν περίπου τις ίδιες φαινόμενες διαστάσεις με αποτέλεσμα η Σελήνη να κρύβει ακριβώς τον Ήλιο. Μια τέτοια εντυπωσιακή έκλειψη συνέβη στις 29 Μαρτίου του 2006 και ήταν ορατή και από τη χώρα μας.
Εκτός από αυτή τη στενή ζώνη όπου είναι ορατή η ολική έκλειψη, υπάρχει μια πολύ ευρύτερη περιοχή από όπου είναι ορατή ως μερική έκλειψη, δηλαδή η Σελήνη κρύβει τμήμα του Ηλιακού δίσκου. Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε ολική έκλειψη για παρατηρήσουμε μια μερική έκλειψη, αν η ευθυγράμμιση δεν είναι τέλεια και η σκιά δεν πέσει πάνω στη Γη αλλά μονάχα η παρασκιά τότε παρατηρούμε μόνο μερική έκλειψη, δίχως ολική.
Επίσης, υπάρχει και η περίπτωση της δακτυλιοειδούς έκλειψης. Επειδή η απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται από 363.000 χιλιόμετρα στο περίγειο, σε 406.000 χιλιόμετρα στο απόγειο, η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης αλλάζει.
Αν λοιπόν η ευθυγράμμιση συμβεί όταν η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης είναι μικρότερη από αυτή του Ήλιου, τότε στη θέση του Ήλιου παρατηρούμε ένα λεπτό δακτύλιο. Οι υβριδικές εκλείψεις οι οποίες είναι πάρα πολύ σπάνεις, είναι εκλείψεις οι οποίες παρατηρούνται από άλλα σημεία της Γης ως δακτυλιοειδείς και από άλλα ως μερικές.
Σεληνιακές Εκλείψεις
Αν η Σελήνη βρεθεί ακριβώς στην προέκταση της ευθείας Ήλιος- Γη, αλλά με τη Γη να είναι ανάμεσα στα δύο σώματα, τότε η σκιά της Γης, καλύπτει τη Σελήνη (παρακάτω εικόνα). Η Σελήνη σκιάζεται και σχεδόν χάνεται από τον ουράνιο θόλο, έχοντας ένα αμυδρό κόκκινο χρώμα, το οποίο προέρχεται από το φως του Ήλιου που διαθλάται στην ατμόσφαιρα της Γης και φωτίζει τη Σελήνη. Για να καταλάβουμε αυτό το χρωματισμό της Σελήνης αξίζει να φανταστούμε την εικόνα της Γης από την επιφάνεια της Σελήνης. Κατά τη διάρκεια της έκλειψης, ο Ήλιος κρύβεται αρχικά πίσω από τη Γη, ώσπου στο τέλος φαίνεται μονάχα ένας λεπτός μηνίσκος. Στη φάση της ολικότητας ο Ήλιος έχει κρυφτεί ολοκληρωτικά πίσω από την Γη, το φως του όμως καθώς διαθλάται στην ατμόσφαιρα της Γη, κάνει τη Γη να φαίνεται σαν ένας σκοτεινός δίσκος με ένα στεφάνι στο χρώμα του ηλιοβασιλέματος που φωτίζει στη συνέχεια την Σελήνη, δίνοντάς της το χαρακτηριστικό χρώμα του χαλκού. Η έκλειψη Σελήνης είναι ορατή από πολύ μεγαλύτερη περιοχή της Γης. Συγκεκριμένα, η έκλειψη μπορεί να παρατηρηθεί από όσες περιοχές η Σελήνη βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Κατά συνέπεια είναι πολύ πιθανότερο να είναι ορατή από ένα τόπο μια ολική έκλειψη Σελήνης παρά Ηλίου.
Αν η ευθυγράμμιση των τριών σωμάτων δεν είναι τέλεια, τότε η Σελήνη μπορεί να καλυφθεί από την παρασκιά της Γης. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε έκλειψη από την παρασκιά της Σελήνης. Επιπλέον στην περίπτωση που η Σελήνη δεν εισέλθει ολόκληρη στον κώνο της (παρά)σκιάς της Γης τότε έχουμε μερική έκλειψης από την (παρά)σκιά της Γης.