Επισκεπτόμενος πρόσφατα, για μια ακόμα φορά την Βενετία, εκτός του ότι μαγεύτηκα ξανά σαν να ήταν η πρώτη φορά, διαπίστωσα ένα φοβερό γεγονός, για το οποίο εγώ προσωπικά εντυπωσιάστηκα. Και εξηγώ.
Η Βενετία είναι κάτι το μοναδικό, σε παγκόσμιο επίπεδο, που δεν συναντάς παρόμοιο σε κανένα άλλο μέρος στον κόσμο. Θα μπορούσαν λοιπόν οι Βενετοί να επιλέξουν ως πρόσβαση την μια και μοναδική «οδό» που είχαν, δηλαδή τη θαλάσσια. Με λίγα λόγια «θέλεις να με επισκεφθείς, ως μοναδικό παγκόσμιας φυσικής ομορφιάς μέρος? Έλα με το πλοίο!». Και φυσικά θα πήγαιναν όλοι αυτοί που θα ήθελαν να θαυμάσουν αυτόν τον απίστευτου κάλλους τόπο από κοντά.
Παρόλα’ αυτά όμως, η πρόσβαση στη Βενετία γίνεται με αεροπλάνο, με αυτοκίνητο, με πλοίο, με βαπορέτο, με τραίνο, με τραμ, με ιδιωτικό σκάφος καθώς διαθέτει πολλές μαρίνες, και με ΠΟΔΗΛΑΤΟ σε ειδικό ποδηλατοδρόμο που διασχίζει τη θάλασσα!!!!!!!
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι μόνο η Βενετία έχει ετησίως 23 εκατομμύρια τουρίστες, κάτι περισσότερο δηλαδή από την χώρα μας, όταν εμείς στήνουμε πανυγηράκια μόλις αυξηθεί το νούμερο αυτό κατά μια μονάδα ή αν μας επισκεφθεί ένα κρουαζιερόπλοιο παραπάνω από πέρυσι. Φυσικά λοιπόν και δεν μπορούμε να μπούμε σε διαδικασία συγκρίσεων, όταν για παράδειγμα στην Κρήτη δεν έχουμε ακόμη Βόρειο Οδικό Άξονα και τα αεροδρόμια και τα λιμάνια δημοπρατούνται κάθε τετραετία, εκτός από αυτά που ήδη παραχωρούνται σε ξένα κεφάλαια.
Βέβαια όλα αυτά οι Κυβερνώντες σε Εθνικό και Τοπικό επίπεδο, έπρεπε να τα είχαν σκεφθεί σε καιρούς “παχιών αγελάδων” και όχι τώρα που η χρηματοδοτήσεις πηγαίνουν μόνο στην εξυπηρέτηση του Δημόσιου Χρέους, χωρίς καμία προοπτική για μεγάλα αναπτυξιακά έργα πλέον.
Τουλάχιστον όμως, μπορούμε ακόμα και σε περιόδους οικονομικής ένδειας και κρίσης, να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε την εικόνα των πόλεων μας και την ποιότητα ζωής των πολιτών μας. Για αυτό δεν είναι ποτέ αργά, αρκεί να υπάρχει όραμα, πολιτικός και κοινωνικός προσανατολισμός, βούληση και προγραμματισμός αστικών προταιρεοτήτων.
Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος θεωρώ ότι για παράδειγμα στην πόλη του Ηρακλείου θα μπορούσε να δοθεί βαρύτητα σε κάποιους νευραλγικούς τομείς της καθημερινότητας, οι οποίοι θα άλλαζαν εντελώς την εικόνα της πόλης και θα βελτίωναν σημαντικά την ποιότητα ζωής του μέσου κατοίκου.
1. Οι κόμβοι εισόδου και εξόδου σε μια πόλη είναι η πρώτη και η τελευταία εικόνα ενός επισκέπτη, η οποία χαρακτηρίζει την πόλη αλλά και προδιαθέτει την συμπεριφορά του επισκέπτη ως προς αυτήν. Πως λοιπόν θα σεβαστεί ένας επισκέπτης τον αστικό χώρο που τον φιλοξενεί όταν η πρώτη εικόνα είναι χωρίς κανένα σχεδιασμό και αισθητική υπόσταση;
2. Η καθαριότητα είναι μια τεράστιος παράγοντας, που κατατάσσει και χαρακτηρίζει πλέον τις πόλεις. Κάδοι ατάκτως ερειμενοι, βρώμικοι και χωρίς καμία προστασία, τους οποίους συναντάς ακόμα και πάνω σε πεζοδρόμια, ράμπες ΑΜΕΑ και οπουδήποτε αλλού φανταστεί κανείς, μόνο θετική εντύπωση δεν προκαλούν στον επισκέπτη. Θα μπορούσε λοιπόν ο κάθε χώρος υποδοχής απορριμμάτων να χωροθετηθεί, σε συγκεκριμένους χώρους και με μια σχεδιασμένη κάλυψη αυτών, ειδικά στο κέντρο της πόλης. Επίσης η «σάρωση» όλης της πόλης με καλαθάκια απορριμμάτων σε όλες τις κεντρικές αρτηρίες και το κέντρο της πόλης. Ενδεικτικά περπατώντας την Δημοκρατίας δεν συναντάς ούτε ένα καλαθάκι για να πετάξεις ένα χαρτάκι, γεγονός ανεπίτρεπτο για μια πόλη που θέλει να χαρακτηρίζεται καθαρή, αλλά και δημιουργεί κάκιστη περιβαλλοντική διαπεδαγωγιση των νέων γενιών και χρηστών της πόλης, με απουσία σεβασμού και οικολογικής συνείδησης.
3. Η ανακατασκευή των αστικών δρόμων περιλαμβάνει υλοποιήσεις ως προς την ποιότητα του οδοστρώματος, την σωστή και διαρκή σήμανση και διαγράμμιση, την αλλαγή των απαρχαιωμένων σηματοδοτών, προστατεύει και δημιουργεί μια αίσθηση καθαριότητας, τάξης και οδηγικής πειθαρχίας σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των οδηγών. Το χρώμα ως εργαλείο του συγκοινωνιακού σχεδιασμού κάνει ορατή και εύκολη την λειτουργία της πόλης και προσδίδει μια χρωματική παλέτα ευταξίας στο μαύρο χρώμα της ασφάλτου. Για παράδειγμα, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, θα μπορούσε να ήταν με μπλε χρώμα οι αυστηρά αριθμημένες θέσεις στάθμευσης των ταξί, με κόκκινο ασφαλτοτάπητα κάποιοι ποδηλατοδρόμοι, με κίτρινη διαγράμμιση οι στάσεις των λεωφορείων, διαβάσεις πεζών πάντα με λευκή ευκρινή διαγράμμιση και ίσως για το κέντρο και την παραλιακή φωτιζόμενες. Ο έλεγχος του προσφερόμενου αριθμού θέσεων στάθμευσης είναι γνωστό ότι αποτελεί προϋπόθεση για τον έλεγχο του αριθμού των κυκλοφορούντων αυτοκινήτων. Όμως ο έλεγχος των θέσεων στάθμευσης σημαίνει συγκεκριμενοποίησή τους που αυτή δεν επιτυγχάνεται με απλές διαγραμμίσεις. Δεν επιτυγχάνεται ούτε με ανοχή της παράνομης στάθμευσης π.χ. πάνω στα πεζοδρόμια. Η συγκεκριμενοποίηση των θέσεων στάθμευσης γίνεται μόνο κατασκευαστικά. Μόνο δηλαδή με υλοποίηση χώρων που προστατεύονται από υλικά εμπόδια τα οποία καθορίζουν με ακρίβεια τη θέση του αυτοκινήτου, ξεχωρίζοντας και τις θέσεις στάθμευσης των μόνιμων κατοίκων από αυτές των περαστικών, που πρέπει να θεσπιστεί για όλο το Ηράκλειο.
4. Οι φωτεινοί σηματοδότες πρέπει να συντηρούνται συχνά και πολλοί από αυτούς να αναβαθμιστούν με νέους σύγχρονης τεχνολογίας και φωτισμού. Έτσι κι αλλιώς δεν είναι και πάρα πολλοί αυτοί που έχουν απομείνει ειδικά στο κέντρο του Ηρακλείου. Το βασικότερο όλων βέβαια είναι να λειτουργούν.
5. Όλοι οι κυκλικοί κόμβοι θα μπορούσαν να είναι μια θεματική ενότητα, παρουσιάζοντας στο κέντρο τους κάτι που να αντιπροσωπεύει την περιοχή στην οποία βρίσκονται. Φυσικά όμως πρέπει να πληρούν και τις τεχνικές προδιαγραφές που τους διέπουν, για να μην δούμε ξανά κόμβους όπως στην περιοχή του Τζάμπο, που κατά τη γνώμη μου μόνο προβλήματα προκαλεί.
6. Όλες οι στάσεις των αστικών και υπεραστικών λεωφορείων, αποτελούν μια σημαντική αισθητική επιβάρυνση για τις πόλεις, ειδικά όταν είναι εγκαταλελειμμένες και σε κακή κατάσταση. Σε συνεργασία και συγχρηματοδότηση με τα ΚΤΕΛ, να σχεδιαστούν και να αποτελέσουν μια ευχάριστη στάση αναμονής των πολιτών, με σκίαστρα, καθίσματα, φωτισμό, υπηρεσίες wifi, κάδο απορριμμάτων και σταχτοδοχεία, ώστε αυτή η ομοιομορφία να εξυπηρετεί και να καθοδηγεί εύκολα τον χρήστη.
7. Όλος ο αστικός φωτισμός να αναβαθμιστεί με την τεχνολογία LED, που σημαίνει πολύ καλύτερο φωτισμό αφ’ ενός και εξοικονόμηση κόστους και ενέργειας αφετέρου. Επίσης η συντήρηση και η βαφή των υπαρχόντων στύλων, ειδικά στην παραλιακή, πρέπει να είναι σε ετήσια βάση και για λόγους αισθητικής αλλά και ασφάλειας των διερχόμενων.
8. Να επιβάλλεται για οποιαδήποτε εκδήλωση ή δράση στην πόλη του Ηρακλείου, η έγκριση από μια διαρκή αρχιτεκτονική επιτροπή συντονισμού δημοσίων δράσεων, η οποία σκοπό θα έχει να μην επιτρέπει σε κανένα φορέα την αισθητική που νομίζει ότι τον εκπροσωπεί, εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Δεν μπορεί για παράδειγμα να βλέπουμε κάθε τόσο στο Ηράκλειο, εκθέματα αυτοκίνητων μετά από δυστυχήματα. Είναι ένα θέαμα που σοκάρει και δεν διαπαιδαγωγεί.
9. Ο ρόλος της Δημοτικής Αστυνομίας πρέπει να αναβαθμιστεί και να ενισχυθεί, ώστε η να εκμηδενιστεί η παραβατικότητα τόσο σε ότι αφόρα την στάση και στάθμευση των οχημάτων, αλλά και της πρόσβασης αυτών στο πεζοδρομημένο τμήμα της πόλης. Ο δρόμος είναι υποδομή για το αυτοκίνητο, για την κίνηση και τη στάθμευσή του, για τις λωρίδες κίνησης της δημόσιας συγκοινωνίας, για τις στάσεις, για την τροφοδοσία των καταστημάτων, για τον πεζό και τον ποδηλάτη. Εκτός από τη μεταφορική, η κοινωνική λειτουργία του δρόμου είναι εξίσου μεγάλη. Ανάλογα με τις αξίες κάθε κοινωνίας αλλά και ανάλογα με τη διατιθέμενη τεχνολογία ο ίδιος χώρος κατανέμεται διαφορετικά μεταξύ των διαφόρων χρήσεων και χρηστών. Αυτό πρέπει να το διασφαλίσει μια ισχυρή Δημοτική Αστυνομία, η οποία θα μπορεί να είναι βιώσιμη από έσοδα που θα αποφέρει η ίδια η παρουσία της.
10. Εμπλουτισμός της πόλης με αστικό εξοπλισμό όπως παγκάκια, κάδοι μικροί απορριμμάτων με σταχτοδοχεία, νέες φυτεύσεις, πράσινο με γλάστρες, κατασκευή νέων πεζοδρομίων και διαπλάτυνση παλαιών, όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο, για μια ασφαλή και ευχάριστη κίνηση του πεζού χάρη σε αυτά και παράλληλη μείωση των ταχυτήτων των οχημάτων. Ο εξοπλισμός του δρόμου αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο, το οποίο αν χρησιμοποιηθεί σωστά, συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός οδικού περιβάλλοντος που συνδέεται στενότερα με την αρχιτεκτονική της πόλης και φιλικού στον πεζό και τον ποδηλάτη. Γενικά κάθε παρέμβαση που διευκολύνει την κίνηση του πεζού, του ποδηλάτου και της δημόσιας συγκοινωνίας και αντίστροφα, κάθε παρέμβαση που θέτει υπό έλεγχο την κίνηση του αυτοκινήτου είναι μια παρέμβαση ευνοϊκή για το περιβάλλον.
11. Παντού σε όλη την Ευρώπη, η πρόσβαση των τουριστικών λεωφορείων στο κέντρο των πόλεων γίνεται μόνο για αποβίβαση και επιβίβαση των τουριστών. Η στάθμευση τους εξυπηρετείται αυστηρά σε χώρους ειδικά διαμορφωμένους για την λειτουργία αυτή. Εδώ, στο Ηράκλειο, η στάθμευση των τουριστικών λεωφορείων μπορεί να εξυπηρετηθεί από τους χώρους εντός του λιμένα προς την περιοχή της Αλικαρνασσού και η προσωρινή τους στάση να πραγματοποιείται στο παρκινγκ του Μουσείου και όχι στην πολύπαθη κεντρική αρτηρία της λεωφόρου Δημοκρατίας.
12. Οι δυο αστικές γέφυρες είναι στοιχεία της συγκοινωνιακής υποδομής και έχουν κατασκευαστική, αλλά δυστυχώς όχι αρχιτεκτονική αξία. Θα μπορούσαν, μετά από μελέτη αισθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης, να αποτελέσουν πραγματικά αρχιτεκτονικά τοπόσημα για την πόλη του Ηρακλείου και τα καλύτερα παραδείγματα τεχνικών έργων όπου η τεχνολογία και η αισθητική θα συνδυάζονται αρμονικά.
Όλα αυτά πρέπει να αποτελούν όραμα και προοπτική ανθρώπων που πραγματικά θέλουν να αφήσουν το δικό τους πολιτικό και ποιοτικό «αποτύπωμα» σε μια πολύπαθη πόλη πολλών παλαιών προβλημάτων, αλλά και νέων που ίσως προκύψουν, όπως το τεράστιο θέμα της λειψυδρίας. Το σημαντικότερο όλων των ανωτέρω είναι η δημιουργία μιας νέας αντίληψης και συμπεριφοράς, της νέας γενιάς, σε ότι αφορά το αστικό περιβάλλον και τον αλληλοσεβασμό πολίτη και πόλης. Θα είναι η βελτίωση της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής, η οποία μένει για πάντα σε μια πόλη, γαλουχώντας νέες γενιές με διαφορετική νοοτροπία, αισθητική, ευταξία και εύρυθμη λειτουργία μιας Ευρωπαϊκής πόλης.
Υπάρχει ακόμα χρόνος, αλλά πρέπει να αξιοποιηθεί υπέρμετρα σωστά.
Ο Γιώργος Καφφετζάκης είναι πολιτικός μηχανικός