Ημέρα μνήμης η σημερινή για μια από τις πιο τραγικές και μαύρες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας. Η 27η Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.
Σαν σήμερα πριν από 71 χρόνια απελευθερώθηκε από τη Σοβιετική Ένωση το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, ένας τόπος που μαρτύρησαν και πέθαναν εκατομμύρια άνθρωποι στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου.
Βρεθήκαμε εκεί πριν λίγες εβδομάδες και επιλέξαμε τη σημερινή ημέρα να αποτυπώσουμε μέσα από ένα φωτορεπορτάζ και λίγες λέξεις την εμπειρία μας από την επίσκεψη μας σε ένα από τα σημεία του πλανήτη που μόνο όταν το δεις από κοντά μπορείς να φανταστείς τι ακριβώς έζησαν οι άνθρωποι εκεί.
Αν μπορούσε κανείς να πει με μία φράση τι συνέβαινε εκει, θα έλεγε ότι οι ναζί είχαν κάνει επιστήμη τα μαρτύρια και τη θανάτωση των Εβραίων και όχι μόνο.
Το οδοιπορικό
Ξεκινήσαμε στις 8.00 το πρωί από τη Βαρσοβία και περίπου στις 12.00 φτάσαμε στην είσοδο του μουσείου, όπου υπήρχε πολύ αυστηρός έλεγχος, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι απαγορευόταν να εισέλθουν επισκέπτες κρατώντας μεγάλη τσάντα μαζί τους.
Περνώντας το πρώτο κτίριο της υποδοχής, μπήκαμε στο μουσείο, που ουσιαστικά είναι το πρώτο τμήμα του στρατοπέδου που κατασκευάστηκε, το Άουσβιτς Ι.
Εκεί υπάρχουν τα κτίρια που έζησαν και μαρτύρησαν οι Εβραίοι, μερικά από τα οποία έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα σαν εκθεσιακός χώρος, όπου μπορεί να δει ο επισκέπτης ευρήματα από τις αποθήκες όταν το κατέλαβαν οι Ρώσοι, αλλά και να βρει διάφορες πληροφορίες.
Η κεντρική είσοδος του χώρου υποδοχής
Οι πρώτες εικόνες μετά το κτίριο υποδοχής στις οποίες φαίνεται μία μικρή άποψη των κτιρίων όπου κρατούνταν οι εβραίοι.
Η φωτογραφία στην πινακίδα είναι από την εποχή εκείνη. Αποτυπώνει την ώρα που έφταναν οι κρατούμενοι με το τρένο από διάφορα μέρη της Ευρώπης τους οποίους υποδέχονταν με μουσική από ορχήστρα. Ο λόγος που γινόταν αυτό, ήταν για να είναι ήρεμοι την ώρα της διαλογής στα διάφορα κτίρια, να μην υπάρχουν εξεγέρσεις, αφού δεν ήξεραν ότι πάνε για σφαγή, απλά νόμιζαν οτι τους μεταφέρουν κρατούμενους σε ένα στρατόπεδο. Δεν ήξεραν τι τους περιμένει….
Το 1940 ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν 20 κτίρια για να “αποθηκεύουν” τους κρατούμενους. Στη συνέχεια, αφού διαπίστωσαν ότι δεν χωράνε, τους έβαλαν σε πρώτη φάση να φτιάξουν άλλα 8 και στη συνέχεια άλλα 14. Αλλά αυτά ήταν μόνο η αρχή. Το σχεδιάγραμμα δείχνει την κατασκευή τάφρου για να γίνουν τα υπόγεια και τα θεμέλια ενός από τα κτίρια.
Το αριστερό κτίριο είναι ο πρώτος μουσειακός χώρος που επισκεφθήκαμε.
Η πρώτη πινακίδα που συναντήσαμε μπαίνοντας στο κτίριο αναφέρει… “Όσοι δεν θυμούνται το παρελθόν, είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν”
Στο πρώτο κτίριο τα εκθέματα είναι κυρίως φωτογραφίες που δείχνουν τη θηρωδία των Γερμανών ναζί. Εδώ βλέπουμε τις πόλεις της Ευρώπης από τις οποίες μεταφέρθηκαν κρατούμενοι στο Άουσβιτς. Μεταξύ αυτών η Θεσσαλονίκη, η Κέρκυρα, η Αθήνα και η Ρόδος.
«Το Άουσβιτς ήταν το μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και θανάτωσης. Την περίοδο 1940-1945 οι ναζί μετέφεραν τουλάχιστον 1.300.000 ανθρώπους. Οι 1.100.000 ήταν Εβραίοι, 140.000 με 150.000 Πολωνοί, 23.000 Ρομά, 15.000 σοβιετικοί κρατούμενοι πολέμου και 25.000 κρατούμενοι από άλλα κράτη. Οι 1.100.000 πέθαναν στο Άουσβιτς. Σχεδόν το 90% των θυμάτων ήταν Εβραίοι. Τα SS δολοφόνησαν την πλειοψηφία αυτών σε θαλάμους αερίων».
“Πρέπει να ελευθερώσουμε το Γερμανικό Έθνος από τους Πολωνούς, τους Ρώσους, τους Εβραίους και τους Τσιγγάνους”, Otto Thierack, Υπουργός Δικαιοσύνης Γ’ Ράϊχ.
«Οι Εβραίοι είναι μία φυλή που πρέπει να εξοντωθεί ολοκληρωτικά», Hans Frank 1940, Γερμανός Διοικητής Πολωνίας.
Γυναίκες και μικρά παιδιά στο στρατόπεδο
Μνημείο για τους Εβραίους μέσα στον χώρο του Μουσείου
Για τον καθένα κρατούμενο, διατηρούσαν αρχείο με τα στοιχεία του. Τα παρακάτω είναι πρώτοτυπα έγγραφα.
Εδώ φαίνονται τα στοιχεία ενόςΈλληνοεβραίου, ονόματι Pilo Leon από την Θεσσαλονίκη.
Επίσημο έγγραφο του Γ’ Ράιχ, με την ακριβή καταγραφή του αριθμού των Εβραίων σε όλη την Ευρώπη.
Παρακάτω είναι φωτογραφίες από τη μεταφορά κρατουμένων, από διάφορες πόλεις, μεταξύ αυτών και μία φωτογραφία από τη Θεσσαλονίκη, όπου τους έχουν συγκεντρώσει για μεταφορά με τρένο. Μάλιστα, όσους έφερναν από την Ελλάδα, επειδή το ταξίδι με το τρένο διαρκούσε πάρα πολλές ημέρες και έφταναν εξαντλημένοι από την πείνα, συνήθως τους θανάτωναν αμέσως, αφού δεν ήταν χρήσιμοι για τις διάφορες δουλειές μέσα στο στρατόπεδο.
Κατά τη μεταφορά, οι συνθήκες ήταν άθλιες, ενώ σε κάθε βαγόνι υπήρχαν στοιβαγμένα εκατοντάδες άτομα, που σε πολλές περιπτώσεις πέθαναν και από ασφυξία.
Οι Εβραίοι μεταφέρονταν με ειδική σιδηροδρομική γραμμή στο σταθμό του Birkenau. Στη διαλογή ξεχώριζαν τους άντρες από τις γυναίκες και τα παιδιά. Οι γιατροί διάλεγαν τους ικανούς για δουλειά και τους μετέφεραν στο στρατόπεδο. Αυτοί αναλογούσαν περίπου στο 25%. Οι υπόλοιποι μεταφέρονταν στους θαλάμους αερίων, όπου και τους θανάτωναν. Για να αποφύγουν τον πανικό πριν τους βάλουν στους θαλάμους, τους έλεγαν ότι θα τους πάνε για απολύμανση. Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια, δεν υπήρξε καθόλου διαλογή των κρατουμένων και τους οδηγούσαν απευθείας στους θαλάμους αερίων.
Εδώ φαίνεται το στρατόπεδο. Αριστερά είναι ο σταθμός του Birkenau, όπου ήταν και οι μεγάλοι θάλαμοι αερίων. Στην μέση είναι το κεντρικό στρατόπεδο, και δεξιά το τρίτο κομμάτι.
Οι άνθρωποι στο Birkenau, έμπαιναν κάτω από τη γη, όπου υπήρχαν οι θάλαμοι αερίων στους οποίους πέθαιναν κατά εκατοντάδες, ενώ ακριβώς δίπλα ήταν και τα κρεματόρια, οι φούρνοι… Οι μακέτες τα σχηματοποιούν, δείχνουν πως ήταν τότε. Οι χώροι αυτοί έχουν καταστραφεί, θα δείτε παρακάτω και σχετικές φωτογραφίες.
Εδώ καίνε επίσης τα πτώματα, αλλά σε εξωτερικό χώρο.
Τα εκθέματα των αντικειμένων
Το επόμενο κτίριο που επισκεφθήκαμε, είναι ίσως το πιο σημαντικό στο μουσείο. Εκεί υπάρχουν αντικείμενα των κρατουμένων που βρέθηκαν στις αποθήκες του Άουσβιτς όταν μπήκαν οι Ρώσοι. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα εκατομμύρια των προσωπικών αντικειμένων που είχαν μαζί τους όταν έφτασαν εκεί και τα οποία σχεδόν όλα αξιοποιήθηκαν με διάφορους τρόπους. Αυτό που ακολουθεί είναι πραγματικά συγκλονιστικό, ίσως είναι οι πιο σημαντικές εικόνες που μπορεί να δει κανείς, για να καταλάβει το μέγεθος της θηριωδίας.
Τα μεταλλικά κουτιά που περιείχαν το χημικό ZYKLON B, που χρησιμοποιούσαν στον θάλαμο των αερίων οι ναζί.
Μερικές χιλιάδες σκελετοί από γυαλιά
Τα χαλιά που χρησιμοποιούσαν οι Εβραίοι για προσευχή
Πρόσθετα ανθρώπινα μέλη
Σκέυη φαγητού, ποτήρια, πιάτα και άλλα που είχαν μαζί τους οι κρατούμενοι
Παπούτσια στις αποθήκες
Οι τσάντες και τα κοφίνια που μετέφεραν οι κρατούμενοι τα προσωπικά τους είδη φτάνοντας στο στρατόπεδο
Πολλοί από τους επισκέπτες απέφυγαν να δουν τις παρακάτω βιτρίνες.. Όσοι όμως τις είδαν λύγισαν και έκλαψαν..
Εκατομμύρια παπούτσια… ένας ολόκληρος θάλαμος μόνο με αυτά
Βούρτσες, χτένες και κουτιά με στιλβωτικό παπουτσιών
Σε αυτόν τον χώρο βρίσκονται περίπου 800 κιλά μαλλιά. Οι ναζί, πριν θανατώσουν τους εβραίους, τους κούρευαν και έστελναν τις τρίχες σε εργοστάσια στη Γερμανία στα οποία έφτιαχναν υφάσματα.
Ένα από τα υφάσματα που κατασκευάστηκαν από τις τρίχες των κρατουμένων.
Μερικοί από τους χώρους διαμονής σε αυτό το κτίριο. Σε άλλους χώρους ήταν στρωμένα με άχυρο και σε άλλους με λεπτά στρώματα, όπου στοιβάζονταν κατά δεκάδες σε κάθε θάλαμο.
Μερικές από τις φωτογραφίες που διασώθηκαν από τα θύματα
Χώροι για προσωπική φροντίδα
O τοίχος του θανάτου
Σε αυτό το σημείο εκτελούνταν άμεσα με πυροβολισμό όσοι προσπαθούσαν να δραπετεύσουν. Βρισκόταν ανάμεσα στα κτίρια και ο σκοπός του ήταν να βλέπουν οι κρατούμενοι (που είχαν επιζήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή) ώστε να παραδειγματιστούν και να μην επιδιώξουν να αποδράσουν. Αριστερά, το κτίριο με τα σφραγισμένα παράθυρα, ήταν το ερευνητικό ιατρικό κέντρο. Εκεί υπήρχαν γιατροί οι οποίοι έκαναν βιολογικά πειράματα σε γυναίκες, ώστε λεει να βρουν το φάρμακο με το οποίο θα μετέτρεπαν το DNA των Εβραίων ώστε να μην κάνουν παιδιά. Ο λόγος που είχαν κλειστά τα παράθυρα ήταν για να μην βλέπουν οι γυναίκες τις εκτελέσεις και να είναι ήρεμες κατά την διάκρεια των πειραμάτων.
Block 11: Το κτίριο του θανάτου
Το Block 11 ήταν γνωστό ως και το μπλοκ του θανάτου. Εδώ εξυπηρετούσαν οι ναζί διάφορες λειτουργίες, αλλά ήταν κυρίως η κεντρική φυλακή. Εδώ κρατήθηκαν αρκετοί οι οποίοι προσπάθησαν να αποδράσουν, προσπάθησαν να οργανώσουν εξέγερση ή ήταν ύποπτοι για επαφές με τον έξω κόσμο. Βασανίστηκαν πολύ άγρια και θανατώθηκαν με πυροβολισμό στον τοίχο του θανάτου. Επίσης, το κτίριο αυτό χρησιμοποιήθηκε για μία περίοδο για να μένουν οι κρατούμενοι που έκαιγαν τους υπόλοιπους στους φούρνους.
Με συνοπτικές διαδικασίες οι ανακριτές των SS μοίραζαν θανατική ποινή σε αυτούς τους χώρους
Σε αυτό το κτίριο κοιμόνταν, αλλά και άφηναν τα ρούχα τους πριν τους εκτελέσουν
Στα υπόγεια Block 11, τον Σεπτέμβριο του 1941 έγινε το πρώτο πείραμα μαζικής εκτέλεσης με το αέριο ZYKLON B, κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν 600 Σοβιετικοί κρατούμενοι πολέμου και 250 Πολωνοί ασθενείς που είχαν μεταφερθεί από το νοσοκομείο του στρατοπέδου.
Ένα από τα κελιά που υπάρχουν στο υπόγειο του Block 11.
Στο υπόγειο υπήρχαν και τα κλουβιά, πολύ μικροί χώροι, ίσα ίσα που μπορουσαν οι κρατούμενοι να καθήσουν στο πάτωμα, χωρίς καν να υπάρχει χώρος για να ξαπλώσουν και χωρίς να υπάρχει τουαλέτα. Εκεί άφηναν τους κρατουμενους να πεθάνουν από την πείνα.
Οι εξωτερικοί χώροι
Εξωτερικά το στρατόπεδο είχε παντού περίφραξη, σε πολλά σημεία υπήρχαν ηλεκτροφόρα σύρματα, ενώ υπήρχαν παντού φυλάκια.
Οι χώροι των μαρτυρίων, οι θαλάμοι αερίων και τα κρεματόρια εντός του κεντρικού στρατοπέδου
Παραπάνω είναι το σημείο εισόδου στον χώρο που υπήρχαν οι θαλάμοι αερίων και οι φούρνοι στο Άουσβιτς I. Εκεί μαρτύρησαν και εκτελέστηκαν αρκετές χιλιάδες κρατουμένων.
Εξωτερικά υπήρχε ένας χώρος ανάκρισης, όπου πολλοί πέθαναν από ξυλοδαρμό από τις δυνάμεις των SS. Σε αυτό το σημείο εκτελέστηκε στις 16 Απριλίου του 1947 και ο πρώτος Διοικητής του Αουσβιτς, ο Rudolf Hoss, μετά από την καταδίκη του από το Πολωνικό Δικαστήριο.
Το πρώτο κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως θάλαμος αεριών και κρεματόρια. Ο χώρος όμως, δεν αρκούσε, καθώς ήταν μικρός και κατασκευάστηκε στη συνέχεια το Άουσβιτς II Brikenau.
H είσοδος
Ο θάλαμος αερίων
Τα κρεματόρια
Και η τελευταία εικόνα πριν βγούμε από το Άουσβιτς Ι, για να πάμε στο μεγάλο, το Brikenau.
Άουσβιτς ΙΙ – Brikenau
Το Brikenau ήταν ο χώρος στον οποίο έφταναν όλα τα τρένα που μετέφεραν κρατουμένους από όλη την Ευρώπη. Εδώ, με συγκεκριμένη διαδικασία ξεχώριζαν τους άντρες από τις γυναίκες, τους ασθενείς από τους υγιείς και σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς καμία διαλογή οδηγούσαν τους ταλαιπωρημένους κρατούμενους απευθείας στον θάνατο.
Το στρατόπεδο αυτό είναι τεράστιο, φτάνει μέχρι το βάθος που φαίνονται τα δέντρα, ενώ δεξιά και αριστερά υπάρχουν τα κτίρια όπου έμεναν σε συνθήκες ψύχους οι εβραίοι και άλλοι κρατούμενοι.
Στην αριστερή πλευρά κρατούσαν τις γυναίκες και τα παιδιά
Στη δεξιά έμεναν οι άντρες
Η εταιρεία που κατασκέυασε τα κτίρια αυτά, τα προόριζε αρχικά για να είναι στάβλοι για άλογα. Στη συνέχεια η ναζιστική κυβέρνηση ζήτησε να κατασκευαστούν εκεί για τον χώρο διαμονής. Οπως φαίνεται οι χώροι είναι ανοιχτοί από πάνω, ενώ την ημέρα που τους επισκεφθήκαμε η θερμοκρασία ήταν σχεδόν μηδέν βαθμοί. Στους χώρους έμεναν εκατοντάδες άνθρωποι. Έμεναν πάνω απο 400 άτομα, αντί να στεγάζονται 52 άλογα.
Στο συγκεκριμένο κτίριο μετά από την καλή θέληση του διοικητή, κατασκευάστηκε μία υποτυπώδης κεντρική θέρμανση.
Περπατώντας προς τους θαλάμους και τα κρεματόρια
Αποτύπωση του χώρου, ο οποίος καταστράφηκε στη διάρκεια της εισόδου του Σοβιετικού Στρατού στο Άσουβιτς, καθώς και φωτογραφίες από το πώς ήταν τότε
Σε αυτό το σημείο, κατασκευάστηκε το μνημείο των θυμάτων του Άουσβιτς.
Εκεί έχουν τοποθετηθεί πλάκες με το μήνυμα σε όλες τις γλώσσες των εθνών των οποίων οι πολίτες μαρτύρησαν στο στρατόπεδο και μεταξύ αυτών και η Ελληνική πλάκα.
