Με το ξεκίνημα της χρονιάς έκαναν την εμφάνιση τους ξανά οι αρκούδες στις ανά τον κόσμο χρηματιστηριακές αγορές. Οι κυρίαρχες ανησυχίες των επενδυτών εστιάζονται στην συνεχιζόμενη πίεση στις τιμές των εμπορευμάτων, και ιδιαίτερα του πετρελαίου, στην αναιμική ανάπτυξη της κινέζικης οικονομίας καθώς επίσης και στα διάφορα γεωπολιτικά θέματα. Είναι όμως πραγματικά η κατάσταση τόσο ανησυχητική ή μήπως οι αγορές, όπως άλλωστε συνηθίζουν, υπερβάλουν στις ανησυχίες τους ;
Η δυνατότητα της Κίνας να μετασχηματισθεί από μία καθαρά βιομηχανική οικονομία σε μία οικονομία που θα στηρίζεται στον εγχώριο καταναλωτή παραμένει μία μεγάλη πρόκληση. Σε κάθε περίπτωση είναι δύσκολο να επαναληφθούν οι διψήφιοι ρυθμοί ανάπτυξης των παρελθόντων ετών και θα είναι αρκετά πιο σώφρων να περιμένουμε οι ρυθμοί ανάπτυξης στην Κίνα να προσγειωθούν σημαντικά χαμηλότερα και από τους τρέχοντες, κοντά στο 4-5%.
Με τις τιμές των εμπορευμάτων όμως και ιδιαίτερα του πετρελαίου η κατάσταση είναι λίγο πιο σύνθετη. Μέχρι σήμερα οι αγορές δείχνουν να υπερεκτιμούν τις αρνητικές συνέπειες από την πτώση της τιμής πετρελαίου. Επίπεδα τιμών κάτω από τα $65/βαρέλι καθιστούν ασύμφορες νέες επενδύσεις για εξόρυξη και προβληματικές τις ήδη υπάρχουσες. Αρκετές εταιρείες εξόρυξης που έχουν χρησιμοποιήσει δανειακά κεφάλαια στην ανάπτυξη τους, αδυνατούν να τα εξυπηρετήσουν δημιουργώντας έτσι πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα. Παράλληλα οι προϋπολογισμοί των κρατών – παραγωγών πετρελαίου τινάσσονται στον αέρα, οδηγώντας αυτές τις οικονομίες σε χαμηλούς ή ακόμα και αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Χαρακτηριστική είναι η απροθυμία της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει την ετήσια παραγωγή της ώστε να βοηθήσει στην ταχύτερη εξισορρόπηση της τιμής του πετρελαίου. Δεν γνωρίζουμε αν η πολιτική αυτή έχει τις ρίζες της σε εμπορικά ή πολιτικά αίτια, το σίγουρο όμως είναι ότι έχει μεγάλο οικονομικό κόστος για τη χώρα αυτή.
Ενώ οι αρνητικές συνέπειες από την πτώση της τιμής του πετρελαίου έχουν πλήρως τιμολογηθεί, ίσως και υπερεκτιμηθεί, από τις αγορές δεν έχουν ληφθεί υπόψη ακόμα οι θετικές πλευρές. Σχεδόν κάθε προϊόν που αγοράζουμε έχει κάποια σχέση κόστους με τα πετρελαϊκά προϊόντα. Αλλά ιδιαίτερα η βενζίνη που καταναλώνουμε στα αυτοκίνητα και το πετρέλαιο για να ζεστάνουμε τα σπίτια μας γίνεται σημαντικά φθηνότερο.
Και η πτώση αυτή συμπαρασύρει και τα άλλα εμπορεύματα προς τα κάτω. Είναι σαν να συμβαίνει μία απροσδόκητη μείωση φόρων στους καταναλωτές η οποία χρηματοδοτείται από την Σαουδική Αραβία και τις άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Απελευθερώνεται λοιπόν σημαντικό εισόδημα στον μέσο καταναλωτή, το οποίο θα στραφεί σε άλλες μορφές κατανάλωσης δίνοντας τόνωση σε διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας.
Αρκετοί οικονομολόγοι άλλωστε έχουν επιχειρηματολογήσει στο παρελθόν για τον περιοριστικό ρόλο στην παγκόσμια ανάπτυξη από τις υψηλές τιμές ενέργειας. Τώρα φαίνεται πως ήρθε η ώρα να βιώσουμε ξανά τα θετικά από το χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, έστω και προσωρινά. Η απελευθέρωση διαθέσιμου εισοδήματος από τον μέσο καταναλωτή θα αποτελέσει βασικό παράγοντα θετικής ώθησης στην παγκόσμια οικονομία τα προσεχή τρίμηνα. Μόνο που τον βασικό ρόλο θα τον έχουν πάλι οι ανεπτυγμένες δυτικές οικονομίες, με κυρίαρχες τις Η.Π.Α.