Σκληρό διπλωματικό παρασκήνιο, που έφθασε μέχρι την άσκηση σαφούς εκβιασμού για το Κυπριακό, προηγήθηκε της κατάσχεσης του φορτίου με τα εκρηκτικά και τα πυρομαχικά από το Ιράν, που εξερράγησαν με καταστροφικά αποτελέσματα στις 11 του περασμένου Ιουλίου.

Όπως αποκάλυψε χθες το βράδυ το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, επικαλούμενο διπλωματικά έγγραφα του Wikileaks, η Κυπριακή κυβέρνηση αντιμετώπισε ισχυρές πιέσεις (με επίκεντρο το ψήφισμα 1747 του Συμβουλίου Ασφαλείας, με το οποίο επιβλήθηκαν κυρώσεις εναντίον του Ιράν) προτού κατάσχει το φορτίο, που κατευθυνόταν προς τη Συρία, νωρίς τον Φεβρουάριο του 2009.

Αντιμετωπίζοντας τις πιέσεις ότι αν δεν προέβαινε σε κατάσχεση του φορτίου θα παραβίαζε το ψήφισμα, η Λευκωσία επιχείρησε να αποτανθεί στο ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας για να αποφανθεί επί του σημείου αυτού.

Σύμφωνα με τηλεγράφημα της αμερικανικής αντιπροσωπείας στα Ηνωμένα Έθνη, ημερομηνίας 3ης Φεβρουαρίου 2009, μια τέτοια κίνηση έβρισκε αντίθετους τους Αμερικανούς, τους Γάλλους και τους Βρετανούς, οι οποίοι επικαλέστηκαν περιπλοκές λόγω παρεμβολής των επί μέρους συμφερόντων των κρατών στην ερμηνεία των ψηφισμάτων.

Ο Αμερικανός πρέσβης στα Ηνωμένα Έθνη Αλ. Γουλφ παρουσιάζεται να διαμήνυσε στον μόνιμο αντιπρόσωπο της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη Μηνά Χατζημιχαήλ ότι η Κύπρος ίσως να έπληττε τα ίδια της τα συμφέροντά.

Άλλο απόρρητο τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία, ημερομηνίας 2ας Φεβρουαρίου 2009, αναφέρεται σε σύσκεψη των πρέσβεων στη Λευκωσία, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Βρετανίας για το Ρωσικής ιδιοκτησίας πλοίο Μόντσεγκορσκ που μετέφερε το φορτίο.

Σύμφωνα με αναφορά του τότε Αμερικανού πρέσβη στη Λευκωσία Φρανκ Ούρπαντσικ στην Ουάσιγκτον, στη σύσκεψη της 2ας Φεβρουαρίου, ο Γερμανός πρέσβης Γκότφριτ Τσάιτζ «επανέλαβε μια προσφορά που έκανε νωρίτερα στην Κυπριακή Δημοκρατία για εν λευκώ βοήθεια στο θέμα του Μόντσεγκορσκ».

«Τέτοια βοήθεια μπορεί να συνδύαζε αποστολή εμπειρογνωμόνων από το Βερολίνο ή ακόμη αποστολή πλοίου που θα μπορούσε να απομακρύνει το φορτίο από την κυπριακή επικράτεια. Οι πρέσβεις συμφώνησαν ότι αυτή η προσφορά έδιδε στην Κυπριακή Δημοκρατία μια διέξοδο από την παρούσα δύσκολη κατάσταση, την οποία έπρεπε να επιλέξει να αποδεχθεί», ανέφερε το έγγραφο.

Όπως αναφέρει το zougla.gr, σημαντικό ενδιαφέρον έχει και απόρρητη αναφορά του Αμερικανού πρέσβη Ούρπαντσικ ημερομηνίας 3ης Φεβρουαρίου 2009. Περιλαμβάνει το διάλογο που είχε με τον τότε Βρετανό ύπατο Αρμοστή Πήτερ Μίλετ, ο οποίος του μετέφερε συζήτησή του με τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Κυπριανού. Ο Μίλετ καταγράφεται να μεταφέρει ότι «ο Κυπριανού υποστήριξε ότι αυτοί οι άνθρωποι – εννοώντας τον Πρόεδρο Δημήτρη Χριστόφια και το συντροφικό του κόμμα ΑΚΕΛ – επέτρεψαν στο Μόντσεγκορσκ να γίνει ιδεολογικό, θέμα Δαυίδ εναντίον Γολιάθ, με την μικρή Κύπρο φυσικά να τάσσεται με το Δαυίδ της Συρίας. Μια τέτοια αντίληψη μάλλον δεν θα ήταν ευνοϊκή για αποδεκτή λύση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Βρετανία και άλλους, κατέληξε ο υπουργός».

Τέλος, τηλεγράφημα ημερομηνίας 21ης Ιανουαριου 2009 της Αμερικανικής πρεσβείας στο Κάιρο, αναφέρεται σε αίτημα προς την Αιγυπτιακή κυβέρνηση να περιορίσει το πλοίο Monchegorsk στα χωρικά της ύδατα. Το Κάιρο δεν ικανοποίησε το αίτημα με αποτέλεσμα την άσκηση πιέσεων προς την Κύπρο να συλλάβει το πλοίο, το οποίο είναι γραμμένο στο Κυπριακό νηολόγιο, και να κατάσχει το φορτίο.