Μιλώντας με τον Τόμας Σέντλατσεκ, νιώθει κανείς για λίγο ότι βρίσκεται στο? μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών και κυρίως της Γερμανίδας καγκελαρίου Α. Μέρκελ, που υπαγορεύουν αυστηρή λιτότητα, πάση θυσία, στην Ελλάδα.
Ο Τσέχος οικονομολόγος και καθηγητής υποστηρίζει στην «Οικονομία» ότι δεν υπάρχει λόγος να ισοσκελίσουμε τον προϋπολογισμό μας μέσω της ανάπτυξης, αλλά μέσω περικοπών, αύξησης φόρων και πιο αποτελεσματικής διακυβέρνησης.
Φτάσαμε στα άκρα, πλούτη και καλοπέραση τα οποία έγιναν το μόνο επίκεντρο της πολιτικής και της οικονομίας
Φτάσαμε στα άκρα, πλούτη και καλοπέραση τα οποία έγιναν το μόνο επίκεντρο της πολιτικής και της οικονομίας
Στο βιβλίο σας κάνετε λόγο για το «καλό» και το «κακό» στην οικονομία. Ποιος αντιπροσωπεύει το καλό και ποιος το κακό στην παρούσα οικονομική κρίση;
Οτιδήποτε γίνεται σε υπερβολικό βαθμό, ακόμη και η μεγαλύτερη αρετή, θα μετατραπεί σε ψεγάδι. Αυτή ήταν μια πολύ σωστή άποψη του θαυμάσιου φιλόσοφού σας, του Αριστοτέλη.
Αυτό, λοιπόν, πιστεύω ότι συνέβη με την οικονομία: φτάσαμε τα πλούτη και την καλοπέραση στα άκρα, έγιναν το μόνο πραγματικό επίκεντρο της πολιτικής και της οικονομίας.
Ανάπτυξη πάντοτε και πάση θυσία. Αυτό κάναμε και με τα μαθηματικά μας μοντέλα: τα πήγαμε πολύ μακριά, βασιστήκαμε πολύ επάνω τους. Ξέρουμε ότι έχουν περιορισμούς αλλά εμείς τα θεωρήσαμε απόλυτα και τα εφαρμόσαμε πολύ βιαστικά και τολμηρά, δεν αφήσαμε περιθώριο για τον πραγματικό κόσμο που είναι απρόβλεπτος.
Αν ζεις στην κόψη του ξυραφιού δεν πρέπει να ξαφνιάζεσαι αν το ξυράφι σε κόψει κάποιες φορές. Δεν έχω τίποτα εναντίον των μαθηματικών και της ακρίβειας στην οικονομία, αλλά τους δώσαμε υπερβολικές διαστάσεις και έτσι έγιναν «κακά».
Το πρόβλημα με την οικονομία είναι ότι υπολογίζουμε μόνο τις αξίες που έχουν τιμή, τότε μόνο αυτές θα μας μείνουν. Αυτό συμβαίνει και δεν το θέλει κανείς μας.
Χρησιμοποιήσατε το παράδειγμα από τη Βίβλο για τα 7 χρόνια των παχιών αγελάδων και τα 7 χρόνια των ισχνών για να περιγράψετε τα αίτια της κρίσης. Πρέπει, ωστόσο, να αποδεχτούμε ότι -κακώς προφανώς- δεν «αποθηκεύαμε» τα χρόνια της ανάπτυξης. Και τώρα;
Η οικονομία μοιάζει με ασθενή που πάσχει από μανιοκατάθλιψη. Εχει την τάση να μετατρέπει τα ευτυχισμένα χρόνια σε μανίες και τα κακά χρόνια σε βαρύτατες υφέσεις.
Η θεραπεία αυτών των ασθενών είναι πρώτα να αντιμετωπίσεις την περίοδο μανίας.
Τότε οι άνθρωποι είναι πολύ αισιόδοξοι για το μέλλον και τις δυνατότητές τους, είναι δημιουργικοί και ξοδεύουν περισσότερα από όσα αντέχει η τσέπη τους. Αυτή είναι ακριβώς η κατάστασή μας πριν από την κρίση.
Εθισμός
Αν θεραπεύσουμε μόνο τις υφέσεις είναι σαν να θεραπεύουμε έναν αλκοολικό ασχολούμενοι μόνο με τον πονοκέφαλο της επόμενης ημέρας. Οπότε τώρα τι κάνουμε; Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσεις τον εθισμό και να ζήσεις χωρίς το φάρμακο (στην περίπτωσή μας τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό, που θα βελτιώσουν βραχυπρόθεσμα τη «διάθεση» της οικονομίας).
Παλαιότερα «πουλούσαμε» σταθερότητα και «αγοράζαμε» ανάπτυξη, τώρα πρέπει να «πουλήσουμε» ανάπτυξη και να αγοράσουμε σταθερότητα, να μειώσουμε το χρέος με δημοσιονομικά πλεονάσματα.
Το να βοηθήσουν οι χώρες της Ευρωζώνης την Ελλάδα είναι ηθική υποχρέωση ή μήπως μια πράξη αυτοσυντήρησης;
Και τα δύο, αλλά είναι καλό. Πριν 50 χρόνια, το μόνο που μπορούσαμε να σκεφτούμε στην περίπτωση μιας χρεοκοπημένης χώρας θα ήταν πώς να της επιτεθούμε και να βγούμε εμείς νικητές. Αυτό θα συνέβαινε με την Ελλάδα και την Ιρλανδία π.χ., μια στρατιωτική επίθεση θα ήταν μια εύκολη λύση. Τώρα έχουμε προχωρήσει, κανείς δεν σκέφτεται αυτήν τη λύση, αυτό είναι ένα θαύμα. Παλιότερα οι Ευρωπαίοι θα προσπαθούσαν να σώσουν τους εαυτούς τους εκμεταλλευόμενοι αυτές τις χώρες, τώρα θέλουν να σωθούν βοηθώντας τις.
Ελλείμματα
Το κεϊνσιανό «παυσίπονο» έχει λήξει
Ο Τόμας Σέντλατσεκ πιστεύει ότι «η κεϊνσιανή συζήτηση για το αν πρέπει να τονωθεί η οικονομία με ελλείμματα ή όχι έχει λήξει ή θα λήξει πολύ σύντομα. Εχουμε πολύ λίγο χρέος πλέον που να μπορούμε να εκμεταλλευτούμε. Εχουμε μόνο ελάχιστα χρόνια μέχρι να τελειώσει το «φάρμακο» που λέγεται χρέος, ακόμη και στις πιο σταθερές χώρες. Σε ορισμένες χώρες η υποθήκευση του μέλλοντος έχει ήδη φτάσει στο σημείο που να προκαλεί κατάρρευση, όπως στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, ορισμένες αμερικανικές πολιτείες.
Με πλεονάσματα
Μονόδρομος για την ΕΕ η κοινή λύση για τα χρέη
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί το χρέος;
Η Ευρώπη ως σύνολο είναι πολύ πιο σταθερή, με όρους χρέους, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ ή την Ιαπωνία. Αν κατακερμάτιζες την Ιαπωνία σε 27 μονάδες, ορισμένες από αυτές θα είχαν επίσης προβλήματα. Το ίδιο ισχύει για την Καλιφόρνια και το Ιλινόις. Αρα χρειαζόμαστε μια κοινή λύση, να σταθούμε μαζί και να έχουμε αυστηρούς και δεσμευτικούς όρους δημοσιονομικής πολιτικής. Αν το δικαίωμα να τυπώνεις χρήματα κατά βούληση είχε μείνει στα χέρια των πολιτικών, τώρα θα είχαμε τραγικό πρόβλημα πληθωρισμού και υποτιμήσεων.
Ολοι μιλούν για την ανάπτυξη. Μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση χωρίς ανάπτυξη;
Ναι. Φυσικά μπορείς να έχεις ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και να μειώσεις το χρέος σου, και χωρίς ανάπτυξη, απλώς είναι πολύ πιο δύσκολο. Εχουμε εξαντλήσει την ανάπτυξη που προκύπτει από τη συσσώρευση χρέους, όπως στην Ελλάδα. Αν δανειστώ 100.000 ευρώ, θα πρέπει να είμαι εντελώς ανόητος για να πω ότι είμαι πλουσιότερος κατά 100.000. Είναι χρέος. Αν μία χώρα δανείζεται 3% του ΑΕΠ και παράγουν 3% του ΑΕΠ, δεν είναι πλουσιότερη κατά 3%. Αυτό δεν είναι ΑΕΠ, αλλά Ακαθάριστο Προϊόν Χρέους.
Πώς καταφέρνεις να ισοσκελίσεις τον προϋπολογισμό σου ή να έχεις και πλεόνασμα χωρίς ανάπτυξη;
Απλώς είτε ξοδεύεις λιγότερα είτε φορολογείς περισσότερο.
ethnos.gr/ Μαρία Αδαμίδου