Η σοκολάτα αποτελεί ένα από τα αγαπημένα ροφήματα εκατοντάδων εκατ. ανθρώπων στον κόσμο και μια νέα μελέτη ρίχνει φως στην προέλευση αλλά και τις διαδρομές εξάπλωσης της στις ανθρώπινες κοινωνίες. Τα νέα ευρήματα μάλιστα ανατρέπουν την κρατούσα θεωρία για την ιστορία της χρήσης και καλλιέργειας του κακαόδεντρου από το οποίο προέρχεται η σοκολάτα.
Τα μέχρι τώρα ευρήματα και έρευνες υποδείκνυαν ως αρχικό σημείο εξημέρωσης του κακαόδεντρου και χρήσης των καρπών του για δημιουργία ροφημάτων περιοχές της αποκαλουμένης Μεσοαμερικής στην οποία περιλαμβάνονται οι νοτιότερες περιοχές του Μεξικού, εδάφη της Γουατεμάλας, του Ελ Σαλβαδόρ, του Μπελίζε και της Κόστα Ρίκα.
Ερευνητική ομάδα με επικεφαλής επιστήμονες του γαλλικού γεωργικού ερευνητικού κέντρου για τη διεθνή ανάπτυξη CIRAD μελέτησε 300 προκολομβιανά κεραμικά που εκτείνονται χρονικά σε σχεδόν έξι χιλιάδες έτη για ίχνη DNA κακάο και τρεις χημικές ενώσεις που σχετίζονται με αυτό, συμπεριλαμβανομένης της καφεΐνης. Ανακάλυψαν ίχνη από κακάο σε περίπου 30% από αυτά.
Η πρώτη διαπίστωση των ερευνητών είναι ότι η αρχική εξημέρωση του κακαόδεντρου έγινε στη Νότιο Αμερική στις βορειότερες περιοχές του Αμαζονίου και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές του Εκουαδόρ. Τα νέα ευρήματα συμφωνούν με αυτά μελέτης του 2018 που με βάση στοιχεία από κεραμικά στον αρχαιολογικό χώρο Santa Ana-La Florida στο Εκουδόρ έδειχναν την παρουσία του κακάου εκεί πριν από 5,300 έτη.
Επιπλέον η νέα μελέτη εντόπισε την εξάπλωση του κακάο σε 19 προκολομβιανούς πολιτισμούς. Ορισμένες από τις παλαιότερες χρήσεις παρουσιάστηκαν μέσω κεραμικών που κατασκευάστηκαν από τον πολιτισμό Valdivia στον Εκουαδόρ και Puerto Hormiga στην Κολομβία. Η μελέτη παρουσιάζει τη διασπορά του κακάο στη βορειοδυτική ακτή της Νότιας Αμερικής στον Ειρηνικό και αργότερα στην Κεντρική Αμερική μέχρι που τελικά έφτασε στο Μεξικό 1.500 χρόνια αργότερα.
Το αρχαίο DNA που βρέθηκε στα κεραμικά έδειξε επίσης ότι διάφοροι πολιτισμοί διασταύρωναν κακαόδεντρα για να προσαρμοστούν σε νέα περιβάλλοντα. «Τα πρώτα βήματα της εξημέρωσης του κακάο αντιστοιχούν σε μια πιο περίπλοκη διαδικασία από αυτή που είχαμε προηγουμένως υποθέσει», δήλωσε ΚΛερ Λανό, ειδική στη μοριακή γενετική επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
«Δεν γνωρίζαμε καθόλου μια τόσο σημαντική εξημέρωση κακαόδεντρων σε όλη την ακτή του Ειρηνικού στη Νότια Αμερική κατά την προ-κολομβιανή εποχή και τόσο νωρίς. Η σημαντική γενετική ανάμειξη που παρατηρήθηκε μαρτυρεί πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί μεταξύ λαών από την Αμαζονία και τις ακτές του Ειρηνικού» λέει η Λανό. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η διασπορά του κακαόδεντρου από τη Νότιο Αερική στις κεντρικές της περιοχές μπορεί να συνέβη μέσω τεράστιων και διασυνδεδεμένων πολιτικοοικονομικών δικτύων.
«Πρώτα από όλα, μπορούμε να δηλώσουμε με βεβαιότητα ότι η προέλευση του κακάο και η εξημέρωσή του ήταν ο Άνω Αμαζόνιος και όχι στους τροπικούς της Μεσοαμερικής. Η διαδικασία διασποράς ήταν μάλλον γρήγορη και περιλάμβανε την αλληλεπίδραση κοντινότερων αλλά και πιο μακρινών σε απόσταση πληθυσμών της αμερικανικής ηπείρου. Πρέπει να έπαιξαν ρόλο οι θαλάσσιες επαφές όπως και οι επαφές με την ενδοχώρα. Παλαιότερα, η κοινή πεποίθηση ήταν ότι το κακάο εξημερώθηκε στις μεσοαμερικανικές πεδιάδες και ότι ήταν διασκορπισμένο από εκεί προς τα νότια» λέει ο αρχαιολόγος Φρανσίσκο Βαλντέζ μέλος της ερευνητικής ομάδας του ερευνητικού ιδρύματος IRD της Γαλλίας και του Εθνικού Μουσείου Ιστορίας Naturelle στο Παρίσι.