Απολογισμός του έργου για το έτος 2019 σε Χανιά, Σητεία, Θεσσαλονίκη, Λάρισα
Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας, προϊόν συνεργασίας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ με τον ΟΚΑΝΑ, αποτελούν τη μοναδική κρατική πρόταση στη χώρα που θέτει στο επίκεντρο της δράσης της την ιδέα της αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης (ναρκωτικά, αλκοόλ και συμπεριφορικές εξαρτήσεις) και των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και προβλημάτων υγείας.
Τα προβλήματα κατάχρησης και εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες (νόμιμες και παράνομες) καθώς και το πρόβλημα των συμπεριφορικών εξαρτήσεων (για παράδειγμα τυχερά παιχνίδια) είναι ζητήματα που απασχολούν ολοένα και περισσότερο την ελληνική κοινωνία.
Στο πεδίο των εξαρτήσεων το σημείο που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι η μεταβολή του προφίλ των ατόμων που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Σε αυτό το πλαίσιο η ανάγκη για ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που θέτουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του και εξατομικεύουν την παρέμβαση είναι σημαντικές και απαραίτητες. Προς αυτήν την κατεύθυνση λειτουργούν τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
Χάρη στην καινοτόμα λειτουργία τους, που δίνει έμφαση στην αυτοβοήθεια/αλληλοβοήθεια, τα Προγράμματα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν επαρκείς υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης, καθώς και σε μέλη των οικογενειών τους, χωρίς λίστες αναμονής, με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό.
Τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Υγείας και λειτουργούν σε τέσσερις πόλεις της χώρας. Συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη (από το 2001), τη Σητεία (από το 2008), τα Χανιά (από το τέλος του 2012) και τη Λάρισα (από τα μέσα του 2015).
Σύμφωνα με τον απολογισμό του έργου των Προγραμμάτων στις συγκεκριμένες πόλεις για το έτος 2019, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία:
Συνολικά, τα Προγράμματα κατά το 2019 παρείχαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε περίπου 900 άτομα με πρόβλημα εξάρτησης, καθώς και σε μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος (892 άτομα, εκ των οποίων τα 558 ήταν άτομα με πρόβλημα εξάρτησης και 334 μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος).
Ο συνολικός αριθμός όσων έλαβαν υπηρεσίες από τα Προγράμματα (ψυχοκοινωνική υποστήριξη, εκπαίδευση, συμμετοχή σε δράσεις πρόληψης και προαγωγής αυτοβοήθειας) ανέρχεται σε 2.590 άτομα.
Με βάση τον απολογισμό, αξιοσημείωτα, μεταξύ άλλων, είναι τα εξής:
Η αυξανόμενη προσέλευση ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης εκτός από τις παράνομες ψυχοτρόπες ουσίες, όπως το αλκοόλ ή / και τα τυχερά παιχνίδια.
Η συνέχιση προσέλευσης ανθρώπων όχι μόνο με το παραδοσιακό προφίλ εξάρτησης, αλλά και ανθρώπων που, ενώ αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα κατάχρησης ή και εξάρτησης, διατηρούν ένα ελάχιστο επίπεδο λειτουργικότητας.
Η σημασία της εξατομικευμένης προσέγγισης που φαίνεται να διευκολύνει την προσέλκυση στα προγράμματα ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης με πολλές και διαφορετικές ανάγκες.
Η εμβάθυνση των δράσεων επανένταξης που αξιοποιούν τη φιλοσοφία και τις πρακτικές της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας.
Συνολικά τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας έχουν σημαντική ανταπόκριση στους άμεσα ενδιαφερόμενους και έχουν εγκαθιδρυθεί ως μια αξιόπιστη πρόταση απεξάρτησης στη χώρα.
Επιστημονικός υπεύθυνος των Προγραμμάτων είναι ο διατελέσας Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ, Ψυχίατρος, Φοίβος Ζαφειρίδης.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Προγράμματα, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφθούν τους παρακάτω συνδέσμους:
Ιστοσελίδα Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας www.selfhelp.gr
Ο απολογισμός του έργου
Ο παρών απολογισμός αφορά την παρουσίαση των δράσεων των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας (ΠΠΑ) για το έτος 2019. Τα Προγράμματα Θεσσαλονίκης, Λάρισας, Χανίων και Σητείας συνέχισαν να υποστηρίζουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης και συγγενών τους σε όλη την Ελλάδα. Συνολικά τα προγράμματα παρείχαν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε 892 διαφορετικά άτομα με πρόβλημα εξάρτησης και μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος (558 ήταν άνθρωποι με πρόβλημα εξάρτησης και τα 334 μέλη του συγγενικού τους περιβάλλοντος). Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που έλαβαν υπηρεσίες από τα προγράμματα (υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, εκπαίδευσης, συμμετοχής σε δράσεις πρόληψης και προαγωγής αυτοβοήθειας) έφτασε τα 2.590 διαφορετικά άτομα.
Ιδιαίτερα υψηλός παρέμεινε και κατά το 2019 ο δείκτης νέων προσελεύσεων στα προγράμματα. Πιο συγκεκριμένα στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας προσήλθαν για πρώτη φορά 291 διαφορετικά άτομα (αριθμός παρόμοιος με το 2018, οπότε και προσήλθαν 310 διαφορετικά άτομα). Από αυτά τα άτομα τα 147 είχαν πρόβλημα με τη χρήση παράνομων ψυχοτρόπων ουσιών, τα 98 με το αλκοόλ, τα 40 με τα τυχερά παιχνίδια και 6 με άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές (π.χ. φαγητό, νομίμως συνταγογραφούμενες ουσίες).
Επίσης ιδιαίτερα υψηλός είναι και ο δείκτης νέων προσελεύσεων συγγενών και σημαντικών άλλων ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης στα προγράμματα κατά το 2019. Πιο συγκεκριμένα στα προγράμματα προσήλθαν για πρώτη φορά 236 διαφορετικά άτομα (συγγενείς και σημαντικοί άλλοι), αριθμός παρόμοιος με το 2018 (226 διαφορετικά άτομα). Οι σταθερά υψηλοί δείκτες νέων προσελεύσεων στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας αναδεικνύουν την εγκαθίδρυσή τους στις τοπικές κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιούνται ως αξιόπιστοι χώροι παροχής υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώπους με πρόβλημα εξάρτησης και μέλη του οικογενειακού ή φιλικού τους περιβάλλοντος.
Επιμέρους στοιχεία που αναδεικνύει ο παρών απολογισμός έργου είναι τα εξής:
- Η αυξανόμενη προσέλευση ανθρώπων με πρόβλημα εξάρτησης πέρα από τις παράνομες ψυχοτρόπες ουσίες, όπως το αλκοόλ ή / και τα τυχερά παιχνίδια.
- Η συνέχιση προσελεύσεων ανθρώπων όχι μόνο με το παραδοσιακό προφίλ εξάρτησης, αλλά και ανθρώπων που, ενώ αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα κατάχρησης ή και εξάρτησης, διατηρούν ένα ελάχιστο επίπεδο λειτουργικότητας. Και κατά το 2019 τα προγράμματα προσέγγισαν άνθρωποι με το ανάλογο προφίλ, επιβεβαιώνοντας στην πράξη τη σημασία της ευέλικτης και εξατομικευμένης μεθοδολογίας προσέγγισης. Η εν λόγω μεθοδολογία ακολουθείται εδώ και χρόνια στα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας και φαίνεται να είναι κατάλληλη για ανθρώπους με αυτό το προφίλ.
- Η εμβάθυνση των δράσεων επανένταξης που αξιοποιούν τη φιλοσοφία και τις πρακτικές της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας. Προεξάρχουσα δράση σε αυτό τον τομέα αποτέλεσε κατά το 2019 η ίδρυση Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Ένταξης από μέλη του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Λάρισας.
- Η εμβάθυνση των κοινοτικών δράσεων με έμφαση στον πολιτισμό και στην ιστορία στα προγράμματα οι οποίες συμβάλλουν στη λειτουργική διαδικασία κοινωνικής ένταξης των μελών των προγραμμάτων. Προεξάρχουσα δράση σε αυτό το πλαίσιο ήταν αυτή της Ομάδας Γειτονιάς Βαρδάρη στην οποία συμμετέχουν μέλη, εργαζόμενοι και εκπαιδευόμενοι του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης.
- Ο συνδυασμός της παροχής αξιόπιστων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης με ιδιαίτερα χαμηλό ετήσιο κόστος των προγραμμάτων. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που διαχρονικά χαρακτηρίζει τα Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι η δυνατότητα να παρέχει αξιόπιστες υπηρεσίες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων, με ιδιαίτερα χαμηλούς ετήσιους προϋπολογισμούς ανά πρόγραμμα. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, ειδικά σε εποχής δημοσιονομικής πίεσης για τα δημόσια συστήματα υγείας, αφού το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας συγκροτεί μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση απεξάρτησης, με δυνατότητα παροχής υπηρεσιών ποιότητας και ταυτόχρονα ιδιαίτερα οικονομικούς προϋπολογισμούς.
