Υπάρχουν δύο κατηγορίες ευπάθειας.
Η Ιωάννα Παυλοπούλου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής- Λοιμωξιολόγος και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών μιλάει στο News4Health για την αναμενόμενη αναθεώρηση των ηλικιακών περιορισμών για το εμβόλιο της AstraZeneca, την επιλογή εμβολίων και το σκεπτικό που οδήγησε στην προτεραιοποίηση των ηλικιωμένων στον εμβολιασμό κατά της COVID-19, μεταλλάξεις, ανεπιθύμητες ενέργειες αλλά και τον εμβολιασμών των ανηλίκων.
Κ. Παυλοπούλου, γιατί στη διαδικασία του εμβολιασμού επιλέχθηκαν πρώτα οι ηλικιωμένοι και όχι άλλες ομάδες του πληθυσμού, όπως ευπαθείς ομάδες;
Υπάρχουν δύο κατηγορίες ευπάθειας. Η ευπάθεια βάσει της ηλικίας και η ευπάθεια βάσει νοσήματος. Η ευπάθεια με βάση την ηλικία είναι ο σοβαρότερος και ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσο και θάνατο. Δηλαδή, ένα άτομο 80 ετών έχει πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσει τη ζωή του από την COVID-19, συγκριτικά με έναν νεότερο με ένα ή περισσότερα σοβαρά υποκείμενα νοσήματα. Αυτό φαίνεται τόσο από δικά μας, όσο και από στοιχεία στο εξωτερικό.
Λάβετε υπόψη ότι, η ηλικιακή ομάδα των 70-75 ετών έχει παρόμοιο κίνδυνο σοβαρής νόσησης με την κατηγορία των πολιτών με σοβαρή ανοσοκαταστολή, όπως οι μεταμοσχευμένοι. Άρα η ηλικία αποτελεί σοβαρό παράγοντα.
Από εκεί και πέρα ξεκινήσαμε από τους υγειονομικούς, τις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, τους άνω των 80 ετών και προχωρούμε και παρακάτω. Αλλά ο προγραμματισμός εξαρτάται βέβαια και από το επιχειρησιακό κομμάτι, όπως είναι η διαθεσιμότητα των εμβολίων.
Σε ό,τι αφορά το εμβόλιο των Οξφόρδης και AstraZeneca θα υπάρξει επανακαθορισμός των ηλικιακών περιορισμών στη χορήγηση του;
Όλη η προτεραιοποίηση, το πρόγραμμα και οι συστάσεις είναι ευέλικτο, μπορεί να αναθεωρηθεί και ως προς τη σύσταση κάτω των 65 ετών για το εμβόλιο της AstraZeneca.
Η σύσταση ήταν αυστηρή, για τυπικούς λόγους, επειδή δεν έχουμε αριθμητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτά θα τα έχουμε στη διάθεση μας πολύ σύντομα από μια μεγάλη μελέτη, που ολοκληρώνεται στις ΗΠΑ και αναμένουμε τη δημοσίευση της. Εκεί, η ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών έχει πολύ καλή αντιπροσώπευση, συνεπώς μπορεί να εξαχθεί αξιόπιστο συμπέρασμα. Δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι το εμβόλιο της AstraZeneca δεν είναι αποτελεσματικό στις μεγαλύτερες ηλικίες, απλώς δεν έχουμε ακόμα τα δεδομένα.
Έχουμε, βέβαια, δεδομένα ανοσογονικότητας, ότι οδηγεί, δηλαδή, στην παραγωγή ψηλού τίτλου αντισωμάτων, που σημαίνει ότι το εμβόλιο πιθανότατα προστατεύει ικανοποιητικά και τις ηλικίες αυτές. Οπότε η απόφαση είναι υπό αναθεώρηση, φυσικά, μόλις προκύψουν τα στοιχεία.
Υπάρχει όμως μια διαφορά στα ποσοστά αποτελεσματικότητας μεταξύ των εμβολίων. Γιατί, λοιπόν, να χορηγούμε σε άτομα με σοβαρά νοσήματα εμβόλια που έχουν 10% ή 15% λιγότερη αποτελεσματικότητα και όχι να επιλέξουμε τη μέγιστη προστασία;
Είναι λανθασμένη η σύγκριση των εμβολίων μεταξύ τους, γιατί τα εμβόλια αυτά ελέγχθηκαν σε άλλους πληθυσμούς, άλλο χρονικό διάστημα, με άλλες μεθόδους και είχαν άλλα καταληκτικά σημεία. Άλλη αξιολόγηση δηλαδή έγινε στο εμβόλιο της AstraZeneca και άλλη στα εμβόλια mRNA. Όλα τα εμβόλια προλαμβάνουν 100% τη νοσηλεία και το θάνατο, σύμφωνα με τις μελέτες, που είναι και ο στόχος μας. Όλα έχουν το ρόλο τους στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να επιλέγουμε εμβόλιο. Σε καμία χώρα δεν γίνεται επιλογή εμβολίου κατά του SARS-COV-2.
Έχει αποφασιστεί οι αδιάθετες δόσεις των εμβολίων να χορηγούνται σε μέλη των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων, για να μη χάνονται. Γιατί, όμως, δεν δημιουργείται, με ευθύνη πιθανώς των ΥΠΕ, μια λίστα ατόμων με σοβαρές παθήσεις, για να πάρουν κάποιες από αυτές τις δόσεις;
Πρόκειται για επιχειρησιακή απόφαση του Υπουργείου στην οποία συμφώνησε και η Επιτροπή. Αλλά εκτιμώ ότι είναι στη σωστή κατεύθυνση, γιατί έχει να κάνει με τη διαθεσιμότητα, αφού αξιοποιεί άτομα που μπορούν να μεταβούν άμεσα στα εμβολιαστικά κέντρα, ώστε να μη χαθούν δόσεις.
Επιπλέον, προτεραιότητα συνεχίζουν να έχουν οι υγειονομικοί, που για κάποιο λόγο δεν έχουν καταφέρει να εμβολιαστούν, ενώ τώρα με την κακοκαιρία αναζητούνται και άλλες επιλογές, όπως για παράδειγμα ευάλωτα άτομα που βρίσκονται κοντά και είναι διαθέσιμα*. Πρέπει να σημειώσετε πάντως, ότι, μέχρι στιγμής, είμαστε από τις χώρες που χάνουν τις λιγότερες δόσεις.
Οι Moderna και Pfizer ξεκίνησαν κλινικές μελέτες για τη χορήγηση των εμβολίων τους σε παιδιά. Ποια είναι η διαδικασία και πως θα αποφασίσετε αν θα χορηγηθούν και σε ανήλικους στη χώρα μας;
Το εμβόλιο της Pfizer, θυμίζουμε, έχει πάρει άδεια για ηλικίες άνω των 16 ετών και βάσει αυτού έχουμε δώσει οδηγία με την οποία επιτρέπεται ο εμβολιασμός με αυτό εφήβων 16-18 ετών, που ανήκουν σε πολύ ευάλωτες ειδικές ομάδες, όπως παιδιά με νευρομυικές παθήσεις ή με άλλες χρόνιες αναπηρίες που τα καθιστούν ευάλωτα στον κορονοϊό.
Από εκεί και πέρα, στις κλινικές μελέτες για τον εμβολιασμό παιδιών έχουν ολοκληρωθεί οι εγγραφές και για τη Pfizer και τη Moderna, αλλά και την AstraZeneca και ξεκινούν άμεσα για ηλικίες 12-18 ετών. Στη συνέχεια θα προχωρήσουν μελέτες για τις ηλικίες 5-12 ετών.
Όμως, δεν πρόκειται για μελέτες αποτελεσματικότητας, δηλαδή οι ερευνητές δεν θα μελετήσουν πόσα από τα παιδιά που εμβολιάστηκαν νόσησαν συγκριτικά με εκείνα που δεν εμβολιάστηκαν. Πρόκειται για μελέτες ανοσογεφύρωσης, στις οποίες θα μετρήσουν τα αντισώματα τους και θα τα συγκρίνουν με τα αντισώματα που ανέπτυξαν οι ενήλικες, που συμμετείχαν στις αντίστοιχες κλινικές μελέτες. Αυτό, λίγο ως πολύ, σημαίνει ότι αναμένουμε να έχουν και την ίδια αποτελεσματικότητα πρόληψης της νόσου. Αυτό έχει γίνει και για άλλα εμβόλια, όπως τα HPV, που ο έλεγχος ξεκίνησε από νεαρές γυναίκες, ενώ για την απόφαση της χορήγησης στα παιδιά έγιναν μελέτες ανοσογεφύρωσης.
Αν και υπάρχει, ένα πάρα πολύ χαμηλό ποσοστό που μπορεί να κάνει σοβαρή, πολυσυστηματική νόσο, τα παιδιά, όπως γνωρίζουμε, νοσούν ηπιότερα ή είναι ασυμπτωματικά και δεν κάνουν επιπλοκές. Αυτό, λοιπόν, που εξετάζουμε είναι η συμμετοχή των παιδιών στον κύκλο της μετάδοσης. Άρα, όταν βρισκόμαστε σε μια πανδημία, με έναν ιό πολύ μεταδοτικό, θέλεις να σπάσεις τον κύκλο, να τον χτυπήσεις από πολλά σημεία.
Αυτή θα είναι η κύρια λογική, βάσει της οποίας θα θελήσουμε να εμβολιάσουμε παιδιά. Ωστόσο, δεν προβλέπεται να έχουμε άμεσα αποτελέσματα από τις μελέτες, ιδίως γιατί πρωταρχικό μέλημα είναι η ασφάλεια των συμμετεχόντων στις έρευνες, ειδικά όταν πρόκειται για παιδιά.
Οπότε, έως ότου έχουμε όλα αυτά τα δεδομένα δεν αναμένεται ότι θα αποφασιστεί κάτι πριν τουλάχιστον το τέλος του χρόνου.
Οι μεταλλάξεις, τελικά, πόσο σας προβληματίζουν;
Σε ό,τι αφορά τις μεταλλάξεις πρέπει να έχουμε επαγρύπνηση αλλά όχι πανικό και ιδίως να μην ανησυχούμε τον κόσμο, διότι κάθε τόσο θα εμφανίζεται και μια νέα παραλλαγή του ιού. Αυτό που ενδιαφέρει και για αυτό χρειάζεται παρακολούθηση, είναι να μη γίνει μείζων αλλαγή, η οποία να μεταβάλλει σημαντικά την πρωτεΐνη S του ιού και έτσι ουσιαστικά να ακυρώσει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Αυτό δεν αναμένεται να γίνει σύντομα, θέλει αρκετό καιρό για να γίνει μια τέτοια καθολική αλλαγή.
Εξάλλου, είναι διαφορετική η απάντηση του οργανισμού, όταν δηλαδή μπει ένας ιός σε ένα οργανισμό που έχει εμβολιαστεί και διαφορετικό αυτό που βλέπουμε στο εργαστήριο. Στον οργανισμό δεν υπάρχουν μόνο τα αντισώματα, που θα καταπολεμήσουν τον ιό, αλλά υπάρχουν ένα σωρό κύτταρα και πρωτεΐνες του ανοσολογικού συστήματος, που συμμετέχουν στη μάχη και την εξουδετέρωση του ιού. Επομένως, η αποτελεσματικότητα του ίδιου του οργανισμού είναι μεγαλύτερη από την αποτελεσματικότητα που βλέπουμε στις δοκιμές στο εργαστήριο.
Υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες που σας έχουν ανησυχήσει;
Σαν χώρα έχουμε αρκετά μεγάλη αποδοχή του εμβολίου. Αν δείτε τις κυλιόμενες δημοσκοπήσεις, ξεκινήσαμε με μια θετική στάση του πληθυσμού γύρω στο 70%, που είναι πολύ καλό και αρκετά μεγαλύτερο από άλλες χώρες. Μάλιστα, σε μια νέα δημοσκόπηση στις αρχές του Ιανουαρίου, το ποσοστό αυτό ήταν αυξημένο κατά 5% με 6%.
Για αυτό θα πρέπει να επιδιώξουμε όσο το δυνατόν καλύτερη και συνεχιζόμενη ενημέρωση, με διαφάνεια. Άλλωστε, τα εμβόλια είναι τα καλύτερα επιτηρούμενα φάρμακα, για αυτό λέμε ότι είναι ασφαλή. Κάθε ανεπιθύμητο σύμβαμα, ένα γεγονός δηλαδή, που συμβαίνει σε χρονική συσχέτιση με τον εμβολιασμό, αναφέρεται στον ΕΟΦ, μέσω της κίτρινης κάρτας, και ερευνάται αν συσχετίζεται ή όχι. Αυτά που έχουμε καταγράψει μέσω του ΕΟΦ, ως ανεπιθύμητες ενέργειες, από τους 500.000 εμβολιασμούς που έχουν πραγματοποιηθεί, ήταν οι σοβαρότερες αλλεργικές αντιδράσεις, με παρόμοια συχνότητα που έχει καταγραφεί και στις άλλες χώρες, δηλαδή 1 στις 100.000 δόσεων εμβολίου.
