Vamos is a village destination in the foothills of Lefka Ori, the White Mountains, a range in western Crete. 25 km from the lovely city of Chania, Vamos sits at a semi-mountainous altitude of 300 metres and is surrounded by farmland and a wild nature buzzing with life.
The history of Vamos dates back to the 8th century when its first inhabitants were Arab pirates. A Venetian census from 1573 notes that the village, documented as Vamou, had 271 residents.
During the period of Ottoman rule, Vamos served as the headquarters of the Ottoman armed forces, while in 1863 a pasha named Savvas selected Vamos as the administrative headquarters for the Sfakia area. However, the people of Vamos proved very patriotic in their revolt against Ottoman rule and a successful battle in 1896 secured liberty for the Cretans.
Vamos flourished while it served as the base for the Sfakia area. Mansions of a neoclassical style were built during this period, and the distinction between rich and poor became very evident.
Ο Βάμος είναι ένα χωριό στους πρόποδες των Λευκών Ορέων. Από την όμορφη πόλη των Χανίων, ο Βάμος βρίσκεται σε ένα ημιορεινό υψόμετρο 300 μέτρων και περιβάλλεται από χωράφια και μια άγρια φύση που σφύζει από ζωή.
Η ιστορία του Βάμου χρονολογείται από τον 8ο αιώνα, όταν οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν Άραβες πειρατές. Μια ενετική απογραφή του 1573 σημειώνει ότι το χωριό, που αναγράφεται ως «Βάμου», είχε 271 κατοίκους.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο Βάμος χρησίμευε ως αρχηγείο των οθωμανικών ενόπλων δυνάμεων, ενώ το 1863 ένας πασάς ονόματι Σάββας επέλεξε τον Βάμο ως διοικητικό αρχηγείο για την περιοχή των Σφακίων. Ωστόσο, οι κάτοικοι του Βάμου αποδείχθηκαν πολύ πατριώτες στην εξέγερσή τους κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας και μια επιτυχημένη μάχη το 1896 εξασφάλισε την ελευθερία για τους Κρητικούς.
Ο Βάμος άκμασε ενώ χρησίμευε ως ορμητήριο για την περιοχή των Σφακίων. Την περίοδο αυτή χτίστηκαν αρχοντικά νεοκλασικού ρυθμού και η διάκριση μεταξύ πλουσίων και φτωχών έγινε πολύ εμφανής.
Το μεγάλο ελαιοτριβείο με 12 καμάρες
Τα πολυτελή σπίτια, που τοπικά ονομάζονταν «κονάκια», αναδείκνυαν την ευμάρεια των ανώτερων στρωμάτων. Αυτά τα σπίτια ήρθαν σε πλήρη αντίθεση με τις μονόχωρες παράγκες ή «καμαρόσπιτα» των φτωχών. Αυτά τα σπίτια, χτισμένα με ντόπια υλικά όπως πέτρα, ξύλο και χώμα, συνεχίζουν να εντυπωσιάζουν μέχρι σήμερα ως αποτέλεσμα του αυθεντικού και παραδοσιακού τους χαρακτήρα.
Η τοπική αρχιτεκτονική επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τους Ενετούς μέχρι τον 19ο αιώνα και η επίσκεψη στο χωριό αποκαλύπτει μια πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά από καλοδιατηρημένα σπίτια, καθώς και υπέροχες γειτονιές και κήπους. Η παλιά συνοικία του Βάμου είναι ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό, όπως και το παρεκκλήσι της Παρθένου Μαρίας, ένα μνημείο του 13ου αιώνα, και η μονή Καρύδι, με τα ερείπια ενός καταπληκτικού ελαιοτριβείου με 12 καμάρες.
Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Καρύδι, τμήμα του δήμου Αποκόρωνα, βρίσκεται περίπου 2 χλμ ανατολικά του Βάμου. Το μοναστήρι είχε εγκαταλειφθεί για πολλά χρόνια αλλά αναστηλώθηκε το 1996 και λειτούργησε ξανά. Είναι το μοναδικό μοναστήρι του δήμου και κατατάσσεται ως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής σε ολόκληρη την περιοχή των Χανίων.
Το μεγάλο ελαιοτριβείο με τις 12 καμάρες, του οποίου η οροφή έχει καταρρεύσει, είναι ένα ξεχωριστό αξιοθέατο του μοναστηριού. Στο εσωτερικό του υπάρχουν τέσσερα ελαιοτριβεία. Οι εντοιχισμένες βάσεις τους έχουν σωθεί ενώ οι παλιοί πέτρινοι μύλοι έχουν αφαιρεθεί. Το μεγάλο μέγεθος του ελαιοτριβείου και των τεσσάρων ελαιοτριβείων, που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο κρητικό ελαιοτριβείο, είναι ξεκάθαρη απόδειξη των μεγάλων ποσοτήτων ελιών που συγκεντρώνονταν εδώ για μεγάλης κλίμακας παραγωγή λαδιού.
Πριν από την ίδρυση του μοναστηριού, η περιοχή ήταν οικισμός και φέουδο που ελεγχόταν από έναν Ενετό άρχοντα, του οποίου το αρχοντικό σώζεται. Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Κρήτη στα μέσα του 17ου αιώνα, ανάγκασαν τους ντόπιους είτε να εγκαταλείψουν το χωριό είτε να εξισλαμιστούν. Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, τέσσερις οικογένειες όχι μόνο προσηλυτίστηκαν αλλά έγιναν φανατικά αντιχριστιανικοί. Ζήτησαν από τους κυβερνώντες Οθωμανούς να μετατρέψουν την εκκλησία του χωριού, τον Άγιο Γεώργιο, σε τζαμί. Επιβλήθηκε εξαντλητικός φόρος στον ιερέα της εκκλησίας για να αναγκαστεί να εγκαταλείψει την εκκλησία και τα υπάρχοντά της. Αντίθετα, ο πονηρός ιερέας μετέφερε τον έλεγχο της εκκλησίας στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων, αρκετά μεγάλο για να ανταποκριθεί στη φορολογική επιβάρυνση.
