12 Ιουλίου, 2023 | 11:54

Η σαρωτική νίκη της ΝΔ είναι δεινή προσωπική ήττα του Αλέξη Τσίπρα και της στρατηγικής που ακολούθησε. Το εκλογικό αποτέλεσμα συνιστά τομή στα πολιτικά μας πράγματα. Σηματοδοτεί το κλείσιμο της αυλαίας της μεταπολίτευσης που άρχισε να κλείνει με τα μνημόνια.

 Ο ΣΥΡΙΖΑ, δημιουργήθηκε, υπό το κράτος της οικονομικής κρίσης και των συναφών μνημονίων. Ο δε αρχηγός του, από τη μια αποτέλεσε πόλο τόσο συσπείρωσης των κατακερματισμένων δυνάμεων της Αριστεράς, όσο και  προσέλκυσης δυσαρεστημένων ψηφοφόρων. Kαι από την άλλη βρέθηκε στην κατάλληλη στιγμή και θέση, ώστε να καβαλήσει την ράχη του ορμητικού κύματος της λαϊκής οργής που τον έφερε στην εξουσία. Το φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να ιδωθεί ως ένα σμήνος από μέλισσες που σχηματίζουν προσωρινό, μεταβατικό σχήμα, το τσαμπί γύρω από τη βασίλισσα, μέχρι να δημιουργήσουν τη κυψέλη. Εξ ου και η από πολλούς αναλυτές προβαλλόμενη εξίσωση «ΣΥΡΙΖΑ ίσον Τσίπρας» και «Τσίπρας ίσον ΣΥΡΙΖΑ».

Ωστόσο, αν και πέρασαν πάνω από δέκα χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατόρθωσε να φτιάξει «κυψέλη». Δηλαδή, να μετασχηματιστεί, σε κόμμα με ενιαία πολιτική ταυτότητα και οργάνωση. Να μετατραπεί από περιστασιακό πολιτικό μόρφωμα διαμαρτυρίας σε κόμμα εξουσίας, με θετικό πολιτικό λόγο και ταυτότητα και σταθερά κοινωνικά ερείσματα.

ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

Όσο και αν ήταν επιτακτικά αναγκαία η ανασυγκρότηση του, όσο και αν γέννησε ελπίδα σε χιλιάδες δημοκρατικού κόσμου, «ενταφιάστηκε πανηγυρικά σε εσωκομματικές ισορροπίες» κατά τον Γ. Τσίπρα. Ωστόσο, παραμένει ανοικτό ζήτημα, αν η αποτυχία του εγχειρήματος να κτιστεί το νέο πολιτικό μόρφωμα από τα κάτω προς τα πάνω,  οφείλεται στις εσωκομματικές ισορροπίες ή επιλέχθηκε η εύκολη λύση να κτιστεί το κόμμα από τα πάνω προς τα κάτω, διατηρώντας την αρχηγοκεντρική δομή και τον περιστασιακό του χαρακτήρα.  Γεγονός που εκ των πραγμάτων φαίνεται να εξυπηρετεί τις προσωπικές φιλοδοξίες του αρχηγού του και της λεγόμενης προεδρικής ομάδας.

ΑΥΤΟΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ

Έτσι, αφιέρωσε τα χρόνια στην αντιπολίτευση σε στείρα αντιπολίτευση, εγκλωβισμένος και επαναπαυόμενος στην θεωρία του ώριμου φρούτου. Η πολιτική του σφραγίστηκε, από την ολιγωρία ή και την αδυναμία. Διατήρησε την αρχηγοκεντρική του δομή και τα χαρακτηριστικά του κόμματος διαμαρτυρίας, παραμένοντας κοινωνικά μετέωρος, χωρίς ερείσματα στην τοπική αυτοδιοίκηση, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις κλπ.

Με αυτά τα δεδομένα διαμόρφωσε την προεκλογική του καμπάνια, με επακόλουθο να μην έχει ξεκάθαρους στόχους. Να είναι καταγγελτική, αντιφατική, αλλοπρόσαλλη. Εν τούτοις, δεν είναι ακατανόητη, αν την προσεγγίσει κανείς από την οπτική της στρατηγικής και τακτικής που ακολούθησε ο Κώστας Μητσοτάκης, την 10ετία του ’80. Όπου ο ίδιος είχε αρχηγικές φιλοδοξίες και η ΝΔ αντιμετώπιζε, μετά την μεταπήδηση του Κ. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, σοβαρά προβλήματα συνοχής και ύπαρξης και άρθρωσης αξιόπιστου και ανταγωνιστικού πολιτικού λόγου έναντι του πανίσχυρου λόγου του ΠΑΣΟΚ. Προβλήματα, δηλαδή, που αντιμετωπίζει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ.   

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΚΏΣΤΑ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Η τότε στρατηγική του Κω. Μητσοτάκη είχε  κεντρικούς άξονες: Τον καταγγελτικό πολιτικό λόγο, την προσωποποίηση της πολιτικής, την στοχοποίηση του πρωθυπουργού, Ανδρέα Παπανδρέου, και την εργαλειοποίηση του σχήματος «φίλος-εχθρός» του Καρλ Σμιττ. Την αδυναμία της ΝΔ να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο και ανταγωνιστικό αφήγημα στον κυρίαρχο του ΠΑΣΟΚ. κάλυψε με τον καταγγελτικό λόγο όσο και με την προσωποποίηση της πολιτικής. Όπου η αντιπαράθεση μεταφέρεται από πολιτικό σε προσωπικό επίπεδο, στο οποίο είτε επισκιάζονται ή και εξοβελίζονται τα πολιτικά επιχειρήματα από τον πολιτικό διάλογο. Και με την στοχοποίηση του πρωθυπουργού, ο επίδοξος αρχηγός της ΝΔ κεφαλαιοποιούσε την μακροχρόνια αντιπαλότητα με Αντρέα Παπανδρέου. Καθώς αναδεικνύονταν ως ο μόνος από τους δελφίνους, που μπορούσε ως «αντί-Ανδρέας να αντιπαραταχθεί στον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά και ως συνεκτικός ιστός, πηγή παραγωγής πολιτικού λόγου και πόλος προσέλκυσης ψηφοφόρων.

Με το δίπολο «φίλος-εχθρός» ανήγαγε σε εχθρό τον πολιτικό του αντίπαλο, το ΠΑΣΟΚ, περιχαρακώνοντας την δική του παράταξη. Έτσι πετύχαινε να ενισχύσει την κομματική συνοχή, τόσο με την αναγωγή του πολιτικού αντιπάλου σε «μαντρόσκυλο», που κρατάει στελέχη και μέλη στο κομματικό μαντρί και ψηφοφόρους στο παραταξιακό, όσο και στο να στηρίζεται η εσωτερική ενότητα στην «πίστη, υποταγή, πειθαρχία» έναντι του αρχηγού. Επίσης ενίσχυε την κομματική συνοχή και ταυτότητα της ΝΔ, με τη συνακόλουθη διχαστική λογική, «όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας».

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Υπό το πρίσμα αυτό, ο Α. Τσίπρας φαίνεται να υιοθέτησε τους βασικούς άξονες και τα συνθήματα της στρατηγικής του Κώστα Μητσοτάκη. Χωρίς βέβαια να πάψει να αντιγράφει και να μιμείται τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η υιοθέτηση τους  αναδεικνύεται από την προσωποποίηση της πολιτικής και τον καταγγελτικό λόγο, την στοχοποίηση του πρωθυπουργού και την εργαλειοποίηση του δίπολου «εχθρός-φίλος». Καθώς και από το επαναλανσάρισμα συνθημάτων της τότε ΝΔ.

Η προσωποποίηση της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι προφανές ότι εξυπηρετεί τον ΣΥΡΙΖΑ, επειδή οι εσωκομματικές ισορροπίες δεν επιτρέπουν διαμόρφωση ενός κεντρικού αφηγήματος με θετικό πρόσημο. Όσο και την επιδίωξη του αρχηγού του να μεταλλάξει τον ΣΥΡΙΖΑ σε προσωποπαγές-αρχηγικό κόμμα. Μολονότι η προσωποποίηση της πολιτικής είναι άκρως συντηρητική, διότι  στρέφει τις αναζητήσεις διεξόδου στην αλλαγή προσώπων στην εξουσία και όχι στη μεταρρύθμιση των παθογόνων δομών. 

Η στοχοποίηση του πρωθυπουργού εξυπηρετεί τις επιδιώξεις  του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ. Καθώς του δίνεται η ευκαιρία να αναδείξει τον εαυτόν του σαν τον μόνο ικανό να αντιπαραταχθεί στον Κυρ. Μητσοτάκη με αναγκαίο επακόλουθο την καταγγελτική τακτική. Οπότε η πολιτική αντιπαράθεση καταλήγει στο πώς ένας πολιτικός αρχηγός θα κοντύνει τον άλλο, για να φανεί το δικό του μπόι, χρησιμοποιώντας ακόμα και ξυλοπόδαρα. Δεν αντιπαρατίθενται πολιτικά επιχειρήματα, αλλά το ποιος υπηρετεί τα λαϊκά και εθνικά συμφέροντα. Το ποιος έχει ηθικές αρχές, λαϊκές ρίζες, τις περισσότερες ικανότητες και τις καλύτερες προθέσεις, Με ότι αυτό συνεπάγεται από απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, σκανδαλολογία, τοξική ρητορική, αναβίωση του αυριανισμού («πολακισμού») κλπ.

Τέλος υιοθετεί και τον τρίτο άξονα της στρατηγικής Κώστα Μητσοτάκη, το δίπολο «εχθρός-φίλος». Γεγονός που είναι καταφανές από την εργαλειοποίηση του. Καθώς ανήγαγε τον πολιτικό του αντίπαλο σε εχθρό και επεδίωξε την πόλωση των πολιτικών δυνάμεων με διχαστικά συνθήματα του τύπου «Ή αυτοί ή εμείς», «Ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν». 

Υπό τις συνθήκες αυτές και σε συνδυασμό με την προβολή μιας δυστοπικής πραγματικότητας ενεργοποιούνται φοβικά αντανακλαστικά, καθώς η κομματική προτίμηση κρίνεται από την προσέλκυση ψηφοφόρων με αρνητικά συναισθήματα. Οπότε ο πολιτικός αγώνας δεν διεξάγεται πλέον με όρους πολιτικούς, αλλά ψυχολογικούς. Η δε έκβαση του κρίνεται από την ενεργοποίηση των κατάλληλων ψυχολογικών μηχανισμών.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΝΘΗΜΑΤΩΝ

Η υιοθέτηση της στρατηγικής του Κων. Μητσοτάκη είναι εμφανής και από τα συνθήματα που πρόβαλε ο ΣΥΡΙΖΑ στην εκλογική του εκστρατεία. Δεδομένου, ότι τα συνθήματα συστοιχίζονται με τον κεντρικό άξονα της στρατηγικής.  Στις εκλογές του ’85, η ΝΔ είχε κεντρικό σύνθημα την «Απαλλαγή», ως «αντισύνθημα» στο σύνθημα «Αλλαγή» του ΠΑΣΟΚ. Αυτό εμφανίζεται με τη μια ή την άλλη εκδοχή στα συνθήματα και διλήμματα που βάζει ο ΣΥΡΙΖΑ «απαλλαγή από το καθεστώς Μητσοτάκη ή «ΣΥΡΙΖΑ ή Μητσοτάκης» κ.α. Όπως επίσης το σύνθημα «Κάθαρση» που είχε ως κεντρικό σύνθημα η ΝΔ στις εκλογές του 1989, που είναι γλωσσικά-πολιτικά ισοδύναμο με το αντίστοιχο σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ, «Δικαιοσύνη παντού». Αλλά και ο «σχηματισμός Κυβέρνησης Ειδικού Σκοπού» που ήθελε ο Α. Τσίπρας ήταν αντιγραφή, της Κυβέρνησης Ειδικού Σκοπού του Τζανή Τζαννετάκη.

ΚΑΙ ΩΣ  «ΑΝΤΙ-ΑΝΔΡΕΑΣ

Η εκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ ήταν αντιφατική, εξωπραγματική, ο πολιτικός του λόγος υπερβολικά καταγγελτικός και τοξική η ρητορική του. Ήταν αντιφατική, επειδή έδινε την εντύπωση, ότι ο Α. Τσίπρας κατήλθε στις εκλογές φορώντας «κουστούμι» τη μια του «Ανδρέα» και την άλλη του «αντί-Ανδρέα». Δεδομένου, ότι αυτό του «αντί-Ανδρέα», το έραψε ο Κώστας Μητσοτάκης στα μέτρα που απαιτούσαν οι προσωπικές του φιλοδοξίες και οι τότε πολιτικές συνθήκες. Αντιφατική ήταν γιατί από τη μια διεκδικούσε τη θέση κόμματος εξουσίας που προϋποθέτει θετικό πολιτικό λόγο και από την άλλη κατήλθε ως κόμμα διαμαρτυρίας με καταγγελτικό λόγο, προκειμένου να αλιεύσει ψήφους διαμαρτυρίας και τιμωρίας ακόμα και στα θολά νερά της νεοναζιστικής δεξιάς και  του Καραμανλισμού. Καθώς στοχοποιούσε την «ακραία νεοφιλελεύθερη Δεξιά» ή «Ο εχθρός είναι η Δεξιά του Μητσοτάκη», βγάζοντας από το κάδρο στοχοποίησης την καραμανλική Δεξιά.

 Ήταν επίσης εξωπραγματική, επειδή  τα συνθήματα και μηνύματα που εξέπεμπε απευθυνόταν σε ακροατήριο της αλήστου μνήμης εποχή του ’80, όπου ήταν ανοικτές οι πληγές και νωπές οι μνήμες από το εμφυλιοπολεμικό κράτος. Αλλά και της εποχής που κυριαρχούσαν στην πολιτική σκηνή οι δύο μονομάχοι, ο φανατισμός, η σκανδαλολογία, ο «αυριανισμός» κ.α. και το πολιτικό κλίμα ήταν άκρως τοξικό. ΄Ετσι δεν αναφερόταν στα φλέγοντα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Δεν «μιλούσαν» ούτε στην καρδιά ούτε στις ανάγκες πολιτών, ξένα στη σημερινή πραγματικότητα.

Ο δε υπερβολικά καταγγελτικός και καταστροφολογικός πολιτικός του λόγος μαζί με την τοξική ρητορική, περισσότερο προκαλούσαν αισθήματα αποστροφής παρά προσέλκυαν ψηφοφόρους. Κοντολογίς, με τη στρατηγική που ακολούθησε ήταν σαν να πήγε να φυτέψει μπανάνες στα Λευκά Όρη και μάλιστα εκτός θερμοκηπιακής εγκατάστασης.       

Η δε αρνητική εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ δεν διορθώνεται, όσο και αν μετά την εκλογική συντριβή, όπως τονίζει από τα Άνω Ιλίσια, ότι αυτή τη φορά θα μπουν στο επίκεντρο της συζήτησης τα πραγματικά προβλήματα- υγεία, παιδεία, ακρίβεια, πλειστηριασμοί- «δεν θα συζητάμε για ανοησίες, θα συζητάμε για το ποιες πολιτικές μπορούν να οδηγήσουν στο αύριο».

Εν κατακλείδι, με τον συνεπακόλουθο εκλογικό καταποντισμό, δεν ναυάγησε μόνο το εγχείρημα μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ σε προσωποπαγές-αρχηγικό κόμμα. Αλλά καταβλήθηκε και το τίμημα εργαλειοποίησης της εκλογικής αναμέτρησης για την εδραίωση του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα εξουσίας με προσωποπαγή-αρχηγοκεντρική δομή, για να παραμένει έτσι ο Αλέξης Τσίπρας αδιαμφισβήτητος αρχηγός και εν δυνάμει πρωθυπουργός. Συνάμα επλήγη ανεπανόρθωτα και η ηγετική  του εικόνα από κινήσεις που δεν συνάδουν σε ηγέτη. Όπως η αλλοπρόσαλλη τακτική, η αντιγραφή, ο μιμητισμος, η συχνή αλλαγή μηνυμάτων και συνθημάτων κ.α. Κατασπατάλησε, δηλαδή, το πολιτικό κεφάλαιο το οποίο αντλούσε από την εμπιστοσύνη, τη σοβαρότητα και την αποφασιστικότητα που φαινομενικά εξέπεμπε η εικόνα του.