Κωνσταντίνος Παναγιωτάκης και Ελευθερία Κυριακίδη
Οι ερευνητικές επιδόσεις που προκύπτουν από δείκτες που σχετίζονται με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις και την αναγνώρισή τους διεθνώς, αποτελούν ένα μέτρο σύγκρισης και αξιολόγησης των επιστημόνων και των πανεπιστημίων γενικότερα και χρησιμοποιούνται ευρέως από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Η κατάταξη που προκύπτει από τις επιδόσεις αυτές συνδέεται άμεσα με τη διεθνή αναγνώριση και το κύρος τους που αντανακλάται στα Πανεπιστήμια και Ερευνητικά κέντρα που εργάζονται οι επιστήμονες αλλά και ευρύτερα στις χώρες τους.
O κ. Ιωαννίδης, διακεκριμένος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Stanford τον Οκτώβριο του 2023 δημοσίευσε με συνεργάτες του την επικαιροποιημένη λίστα με τους κορυφαίους επιστήμονες του κόσμου για το έτος 2022 σε εργασία του με τίτλο με τίτλο «Updated science-wide author databases of standardized citation indicators” [1]. Η λίστα αυτή ανακοινώνεται κάθε χρόνο και αξιολογεί την απήχηση του επιστημονικού έργου σε παγκόσμιο επίπεδο επιστημόνων σε 22 επιστημονικά πεδία και 176 υπο-πεδία. Η επιλογή των επιστημόνων στη λίστα βασίζεται στους 100.000 κορυφαίους επιστήμονες σύμφωνα με την βαθμολογία τους ή βρίσκονται στο άνω του 2% στην κατάταξη στο υποπεδίο.
Στην μελέτη εμφανίζονται ξεχωριστά δύο λίστες με επιστήμονες, βασισμένες σε δεδομένα με την απήχηση του επιστημονικού τους έργου για το μεμονωμένο πρόσφατο έτος (2022) και συνολικά μέχρι και το έτος 2022.
Πίνακας 1. Κατάταξη των Ελληνικών Πανεπιστημίων σύμφωνα με τον αριθμό κορυφαίων επιστημόνων ανά μέλος ΔΕΠ με δεδομένα απήχησης για το έτος 2022.
| Α/Α | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ | Κορυφαίοι Επιστήμονες (2022) | Κορυφαίοι Επιστήμονες (Συνολικά) | Μέλη ΔΕΠ | Ποσοστό Κορυφαίων (2022) | Ποσοστό Κορυφαίων (Συνολικά) | Διαφορά ποσοστών |
| 1 | ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | 84 | 120 | 365 | 23,01% | 32,88% | -9,86% |
| 2 | ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 27 | 33 | 121 | 22,31% | 27,27% | -4,96% |
| 3 | ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ | 10 | 8 | 73 | 13,70% | 10,96% | 2,74% |
| 4 | ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 23 | 20 | 214 | 10,75% | 9,35% | 1,40% |
| 5 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ | 62 | 82 | 653 | 9,49% | 12,56% | -3,06% |
| 6 | ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | 122 | 129 | 1513 | 8,06% | 8,53% | -0,46% |
| 7 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 35 | 42 | 448 | 7,81% | 9,38% | -1,56% |
| 8 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ | 38 | 44 | 512 | 7,42% | 8,59% | -1,17% |
| 9 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ | 47 | 37 | 685 | 6,86% | 5,40% | 1,46% |
| 10 | ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ | 3 | 3 | 44 | 6,82% | 6,82% | 0,00% |
| 11 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ | 12 | 6 | 200 | 6,00% | 3,00% | 3,00% |
| 12 | ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 90 | 93 | 1533 | 5,87% | 6,07% | -0,20% |
| 13 | ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ | 9 | 3 | 161 | 5,59% | 1,86% | 3,73% |
| 14 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ | 9 | 16 | 178 | 5,06% | 8,99% | -3,93% |
| 15 | ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 8 | 13 | 166 | 4,82% | 7,83% | -3,01% |
| 16 | ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ | 23 | 20 | 500 | 4,60% | 4,00% | 0,60% |
| 17 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ | 13 | 14 | 301 | 4,32% | 4,65% | -0,33% |
| 18 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ | 9 | 10 | 276 | 3,26% | 3,62% | -0,36% |
| 19 | ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ | 12 | 7 | 374 | 3,21% | 1,87% | 1,34% |
| 20 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ | 5 | 4 | 201 | 2,49% | 1,99% | 0,50% |
| 21 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ | 12 | 11 | 574 | 2,09% | 1,92% | 0,17% |
| 22 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΟΝΙΟΥ | 1 | 1 | 181 | 0,55% | 0,55% | 0,00% |
| 23 | ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ | 0 | 0 | 179 | 0,00% | 0,00% | 0,00% |
| 24 | ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ | 0 | 0 | 38 | 0,00% | 0,00% | 0,00% |
Ο Πίνακας 1 εμφανίζει την κατάταξη των Ελληνικών Πανεπιστημίων σύμφωνα με τον αριθμό κορυφαίων επιστημόνων ανά μέλος ΔΕΠ με δεδομένα απήχησης για το έτος 2022 αλλά και όλα τα σχετικά δεδομένα από την λίστα του κ. Ιωαννίδη και τον αριθμό των μελών ΔΕΠ των Πανεπιστημίων (στοιχεία Μαρτίου 2023). Ο αριθμός των κορυφαίων επιστημόνων των Πανεπιστημίων έχει προκύψει αθροίζοντας αποκλειστικά τους κορυφαίους επιστήμονες που ανήκουν στο Πανεπιστήμιο ή σε κάποια σχολή του Πανεπιστημίου σύμφωνα με τα στοιχεία της λίστας Ιωαννίδη, ενώ δεν προσμετρώνται επιστήμονες που εμφανίζονται σε άλλους ανεξάρτητους φορείς λ.χ. ερευνητικά κέντρα. Αξίζει να σημειωθεί πως στις πρώτες δύο θέσεις του Πίνακα εμφανίζονται τα δύο Πολυτεχνεία στην Ελλάδα (ΕΜΠ και Πολυτεχνείο Κρήτης) γεγονός που αποδεικνύει τις υψηλές επιδόσεις στις επιστήμες του μηχανικού που έχουν οι Έλληνες επιστήμονες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κατάταξη αυτή έχει προκύψει με το κριτήριο του ποσοστού των μελών ΔΕΠ τους που είναι κορυφαίοι επιστήμονες, ώστε να μπορούν να συγκριθούν μικρά σε μέγεθος με μεγαλύτερα Πανεπιστήμια.
Στην παρακάτω κατάταξη (Πίνακας 2) εμφανίζονται τα πρώτα 10 πανεπιστήμια στην Ελλάδα σε φθίνουσα σειρά ως προς τον απόλυτο αριθμό των κορυφαίων επιστημόνων τους με δεδομένα απήχησης μόνο για το 2022, όπου όπως αναμενόταν εμφανίζονται στις πρώτες θέσεις κυρίως παλαιά Πανεπιστήμια με υψηλό αριθμό μελών ΔΕΠ (ΑΠΘ, ΕΚΠΑ). Η κατάταξη σύμφωνα με τον απόλυτο αριθμό των κορυφαίων επιστημόνων τους με συνολικά δεδομένα απήχησης (Πίνακας 3) δεν εμφανίζει σημαντικές αλλαγές σε σχέση με εκείνη για το μεμονωμένο έτος 2022 (Πίνακας 2), με το ΑΠΘ να είναι στην πρώτη θέση και στους δύο Πίνακες.
Πίνακας 2. Κατάταξη των πρώτων 10 Πανεπιστημίων σύμφωνα με τον απόλυτο αριθμό των κορυφαίων επιστημόνων τους με δεδομένα απήχησης για το μεμονωμένο έτος 2022.
| 1 | ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | 122 |
| 2 | ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 90 |
| 3 | ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | 84 |
| 4 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ | 62 |
| 5 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ | 47 |
| 6 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ | 38 |
| 7 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 35 |
| 8 | ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 27 |
| 9 | ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 23 |
| 10 | ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ | 23 |
Πίνακας 3. Κατάταξη των πρώτων 10 Πανεπιστημίων σύμφωνα με τον απόλυτο αριθμό των κορυφαίων επιστημόνων τους με συνολικά δεδομένα απήχησης μέχρι και το έτος 2022.
| 1 | ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | 129 |
| 2 | ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | 120 |
| 3 | ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 93 |
| 4 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ | 82 |
| 5 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ | 44 |
| 6 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 42 |
| 7 | ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ | 37 |
| 8 | ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ | 33 |
| 9 | ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ | 20 |
| 10 | ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ | 20 |
Υστέρηση στον δείκτη με τους ανερχόμενους κορυφαίους επιστήμονες για τα Ελληνικά Πανεπιστήμια
Η πρώτη λίστα του κ. Ιωαννίδη με την απήχηση επιστημονικού έργου μόνο για το έτος 2022 εμφανίζει 210.198 κορυφαίους επιστήμονες παγκοσμίως, ενώ αντίστοιχα η δεύτερη λίστα με την απήχηση επιστημονικού έργου μέχρι και το 2022 εμφανίζει 204.644. Η δεύτερη λίστα με τα συνολικά δεδομένα απήχησης μέχρι και το 2022 στην πράξη δείχνει συνολικά την εικόνα ενός πανεπιστημίου, περιλαμβάνοντας όμως και μέλη ΔΕΠ που ενδεχομένως τα τελευταία χρόνια να έχουν αποσυρθεί από την έρευνα, ευνοόντας ενδεχομένως παλαιά Πανεπιστήμια, ενώ εκείνη με τα δεδομένα απήχησης μόνο με το 2022 αποτυπώνει καλύτερα την σημερινή-μελλοντική του εικόνα εμφανίζοντας τους ανερχόμενους κορυφαίους επιστήμονες. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στο μέσο έτος που δημοσίευσαν για πρώτη φορά οι κορυφαίοι επιστήμονες στις δύο λίστες το οποίο μπορεί να μετρηθεί από τα δεδομένα της λίστας του κ. Ιωαννίδη. Για την πρώτη λίστα με δεδομένα απήχησης για το 2022, το μέσο έτος πρώτης δημοσίευσης είναι το 1994, ενώ για την δεύτερη λίστα είναι το 1985. Επομένως, κατά μέσο όρο οι επιστήμονες της πρώτης λίστας είναι κατά 9 χρόνια νεότεροι, από εκείνους της δεύτερης λίστας.
Στα Ελληνικά Πανεπιστήμια εμφανιζονται λιγότεροι επιστήμονες στην πρώτη λίστα του 2022 (654) σε σχέση με τη δεύτερη λίστα συνολικού αντίκτυπου (716). Η υστέρηση στην πρώτη λίστα είναι της τάξης των 80 επιστημόνων (-11%), αφού με δεδομένη την τιμή 716 για την δεύτερη λίστα, αναμενόταν να είχαμε 735 κορυφαίους επιστήμονες στην πρώτη λίστα, ενώ έχουμε 654. Η παραπάνω υστέρηση μπορεί να θεωρηθεί και ως αποτέλεσμα του brain-drain που έχει πρόσφατα μετρηθεί και σε άλλες σχετικές έρευνες [2] με υψηλό αριθμό Ελλήνων επιστημόνων να εργάζονται στο εξωτερικό. Στην [2] μάλιστα είχε μετρηθεί το brain-drain στον κλάδο της πληροφορικής, με τα 2/3 των κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων πληροφορικής να εργάζονται στο εξωτερικό και μόλις το 1/3 στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την εργασία αυτή, αν αθροίσουμε τους Έλληνες κορυφαίους επιστήμονες Πληροφορικής που εργάζονται στο εξωτερικό μαζί με εκείνους που εργάζονται στην Ελλάδα, η Ελλάδα θα ερχόταν στην τρίτη θέση παγκοσμίως σε κορυφαίους επιστήμονες πληροφορικής σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας.
Μελετώντας μεμονωμένα τα Ελληνικά Πανεπιστήμια παρατηρούμε πως μόλις τα παρακάτω εννιά παρουσιάζουν θετική διαφορά ανάμεσα στους παραπάνω δύο ποσοστιαίους δείκτες ανά μέλος ΔΕΠ σύμφωνα με τον Πίνακα 1:
- ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (3,73%)
- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (3,00%)
- ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (2,74%)
- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (1,46%)
- ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (1,40%)
- ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ (1,34%)
- ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ (0,60%)
- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (0,50%)
- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (0,17%)
Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ως το νεότερο Πανεπιστήμιο της χώρας δείχνει να είναι πρώτο στην παραπάνω λίστα με τα πιο ανερχόμενα Πανεπιστήμια, επομένως αναμένουμε τα επόμενα χρόνια, κορυφαίοι ανερχόμενοι επιστήμονές του όπως και των υπολοίπων Πανεπιστημίων να εμφανιστούν σταδιακά και στην δεύτερη λίστα με τα συνολικά δεδομένα απήχησης.
Αναφορές
[1] Ioannidis, J. P. (2023). October 2023 data-update for” Updated science-wide author databases of standardized citation indicators.
https://elsevier.digitalcommonsdata.com/datasets/btchxktzyw/6
[2] Vasiliadis, G., Panagiotakis, C., Stenaki, I., & Fanourgiakis, J. (2023). The impact of brain-drain in country ranking: the case of computer science. Scientometrics, 128(2), 1441-1450.
https://mst.hmu.gr/brain-drain-greece-2022/https://link.springer.com/article/10.1007/s11192-022-04613-1
