Διανύουμε τις Άγιες Μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, πριν την Ανάσταση του Κυρίου και η συγκυρία ήταν εξαιρετική. Ένα σημαίνων πρόσωπο που βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στα Χανιά, μια επιστήμονας τεράστιου βεληνεκούς και εκείνη που ήταν επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που εργάστηκε για 8,5 μήνες για την αποκατάσταση του Πανάγιου Τάφου στην Ιερουσαλήμ το 2017 (μνημείο που επισκέπτονται εκατομμύρια κόσμου κάθε χρόνο), η Αντωνία Μοροπούλου, παραχώρησε συνέντευξη στο Flashnews.gr .
Ποια είναι η Αντωνία Μοροπούλου;
Η Αντωνία Μοροπούλου είναι ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ και πρώην εκλεγμένη αντιπρύτανης αυτού, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ, επικεφαλής της Διεπιστημονικής Ομάδας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Η σπουδαία επιστημονική της καριέρα είναι άμεσα συνδεδεμένη με επεμβάσεις συντήρησης σπουδαίων μνημείων της Παγκόσμιας αλλά και Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως ο Πανάγιος Τάφος στην Ιερουσαλήμ, η Αγιά Σοφιά, η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, αλλά και στην Κρήτη, τα Ενετικά τείχη στο Ηράκλειο και η Φορτέτζα στο Ρέθυμνο. Έργα ζωής και επιστημονικής ευθύνης για την ίδια που τονίζει ότι «κάθε μνημείο έχει απόλυτη σχέση και σύνδεση με την κοινωνία και την ανθρωπότητα. Ειδικά στην Ελλάδα, τα μνημεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας μας και χρήζουν του σεβασμού μας».
Η συζήτηση με την κ. Μοροπούλου δεν έμεινε στα «στεγανά» αυτής καθαυτής της επιστημονικής προσπάθειας αναστήλωσης των σπουδαίων μνημείων. Ειδικά ο Πανάγιος Τάφος και κυρίως η αντισεισμική θωράκιση της Αγιάς Σοφιάς είχαν μπόλικο πολιτικό παρασκήνιο που έπρεπε να ξεπεραστεί για να μπορέσει να εργαστεί η διεπιστημονική ομάδα που τα ανέλαβε.
Αναφέρθηκε και σε άλλα ενδιαφέροντα, κατέθεσε άποψη για την ψήφιση του νομοσχεδίου για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ενώ ως «φωνή» του ραδιοφώνου του Πολυτεχνείου την περίοδο της χούντας συνέκρινε τις δύο εποχές και μίλησε για τους νέους που πρέπει να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.
Διαβάστε τι είπε στο Flashnews.gr η κ.Τώνια Μοροπούλου
Συνέντευξη Βασίλης Φουντουλάκης
Έχετε εκπονήσει εκατοντάδες έρευνες υλικών και επεμβάσεων συντήρησης σε σημαντικά μνημεία της Ελληνικής και της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Αγια Σοφιά, Μεγάλη Ελλάδα, Βυζαντινά Μοναστήρια της Σερβίας, Λούξορ, Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου κ.ά.). Μιλήστε μας λίγο για τον σεβασμό που απαιτείται σε τέτοια μνημεία σε συνδυασμό με την επιστημονική συνέπεια και ακρίβεια που πρέπει να υπάρχει ώστε οι αποκαταστάσεις να είναι εκείνες που απαιτούνται.
«Ξέρετε, τα μνημεία μιλούν στην κοινωνία, στον κόσμο και στην ανθρωπότητα. Μόνο εκείνοι που ακούνε τη συνομιλία των μνημείων με την κοινωνία και την ανθρωπότητα, μπορούν και να αποκαταστήσουν με σεβασμό. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Τα μνημεία είτε τα αποκαθιστάς με σεβασμό στον ρόλο τους, τις αξίες τους, στην ιστορία τους, στα υλικά τους, στον δομητικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό τους, αλλιώς δεν μπορείς να τα αποκαταστήσεις. Η ακριβής επιστημονική διάγνωση αποκατάστασης των μνημείων είναι μια διαδικασία ακριβείας, όπου οι επιστήμονες χρειάζεται να συνομιλήσουν μεταξύ τους και να αποκτήσουν «κοινή γλώσσα». Κι αν σε αυτή τη γλώσσα δεν είναι το μνημείο στο επίκεντρο δεν μπορούν να το αποκαταστήσουν».
Από τα μνημεία που έχετε εργαστεί για την αποκατάστασή τους και εξαιρώντας τα μνημεία παγκόσμιου βεληνεκούς (Αγιά Σοφιά, Πανάγιος Τάφος) για τα οποία θα αναφερθούμε αργότερα, ποια θα ξεχωρίζατε για τη σωστή δουλειά που έγινε και που εσείς τη χαρήκατε περισσότερο;
«Τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου που την αγαπώ γιατί εκεί γεννήθηκα και μεγάλωσα και για αυτό ασχολήθηκα με τα μνημεία. Τα Ενετικά τείχη του Ηρακλείου,τη Φορτέτζα του Ρεθύμνου, τα φρούρια της Κέρκυρας και την Ιερά Μονή της Βαρνάκοβας (ήταν το κέντρο της Ρούμελης την περίοδο της Επανάστασης). Στη Ελλάδα, η ιστορία συνδέεται σε κάθε φάση της με τα μνημεία και τα μεταμορφώνει».
Ο σεβασμός στο μνημείο, το παράδειγμα του Πανάγιου Τάφου και η αειφόρος ανάπτυξη.
«Αυτό που κάναμε στον Πανάγιο Τάφο στη Ιεροσόλυμα με την διεπιστημονική ομάδα του Μετσόβειου Πολυτεχνείου δείξαμε ότι είναι δυνατόν να συνδεθούν τα αποτελέσματα της δουλειάς της κάθε ειδικότητας, πάνω στο τρισδιάστατο ψηφιακό υπόβαθρο ενός μνημείου, αρκεί να ξέρει κανείς πώς να τα συνθέσει και να τα διαχειριστεί, για μια ελάχιστα επεμβατική, μέγιστα επιτελεστική και συμβατή αποκατάσταση και ταυτόχρονα μια αποκατάσταση που θα διασφαλίζει τη δομητική ακεραιότητα αλλά θα αποδίδει τις αξίες του μνημείου. Αυτό θα γίνεται με ορίζοντα αειφορίας. Επίσης σημαντική είναι και η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μια περιοχής που μπορεί να τη καταστήσει παράγοντα ανάπτυξης αν σχεδιαστεί σωστά, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Θα προστατεύσει δηλαδή την πολιτιστική κληρονομία και θα συμβάλλει στην τοπική κοινωνία και οικονομία».
Ασχολείστε ενδελεχώς με την αειφόρο ανάπτυξη…
«Πρόσφατα στη Βουλή παρουσίασα ένα έργο που κάναμε για την αειφόρο ανάπτυξη των απομονωμένων περιοχών με αξιοποίηση της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής τους κληρονομιάς. Είχαμε τη χαρά στη Βουλή όταν το παρουσιάσαμε να έχουμε από όλα τα κόμματα τη συναίνεση σε αυτό πνεύμα του σχεδιασμού και μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά μέρη, ακόμα και στην Κρήτη σε απομονωμένες περιοχές».
Τι εννοούμε «απομονωμένες περιοχές»;
«Αυτές στις οποίες πρέπει να πάνε εξωτερικές οικονομίες για να κινηθεί η τοπική οικονομία. Εξωτερική οικονομία είναι ο τουρισμός αλλά αν δεν σχεδιαστεί αυτό με τρόπο που να μπαίνει η πρόσοδος στην τοπική οικονομία και κοινωνία, τότε πάει αλλού. Θέλει σχεδιασμό και κοινωνική συμμετοχή».
Η πρόκληση της Αγιάς Σοφιάς και το έντονο πολιτικό παρασκήνιο
Η ιστορία της αντισεισμικής προστασίας της Αγιάς Σοφιάς που εν τέλει επετεύχθη με επιστημονικό τρόπο από την διεπιστημονική ομάδα της Τώνιας Μοροπούλου, διαμορφώθηκε σε μια εποχή ψυχρού κλίματος στις αρχές της 10ετίας του ’90, μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδα.
Η ίδια εξηγεί…
«Με κάλεσαν σε ένα συνέδριο το 1992 στο Μπαθ του Πρίνστον της Αγγλίας με θέμα την «αντισεισμική προστασία» της Αγιάς Σοφιάς. Με αφορμή αυτό, έφτιαξα με ελληνική ομάδα και κάναμε την πρώτη διαγνωστική για την Αγιά Σοφιά με έμφαση στα υλικά. Εμείς ξέραμε ότι όταν έπεσε ο πρώτος Τρούλος γιατί ήταν βαριοί οι πλίνθοι, δεύτερος έγινε με τα κεραμικά να προέρχονται από τη Ρόδο. Παίρνοντας από την πρωτοχριστιανική βασιλική της Ρόδου δείγματα σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδ/νήσου, απέδειξα ότι ένα ποσοστό πιθανότητας 97% ήταν να ισχύει αυτό. Ζήτησα να μου φέρουν δείγματα από την ίδια την Αγιά Σοφιά γιατί του είπα ότι δεν είναι δυνατόν να γίνει αντισεισμική προστασία της χωρίς ληφθούν υπόψη τα υλικά (το λεγόμενο βυζαντινό τσιμέντο). Αυτό είναι και το συνεκτικό υλικό που δίνει τη δομική ακεραιότητα στο μνημείο. Συνεπώς, ο Αχμέτ Τσακμάκ, Τούρκος κοσμήτορας τότε του Πρίνστον δεσμεύτηκε ότι θα έρθει στο Πολυτεχνείο και θα μου φέρει τα δείγματα που δεν μου έδιναν οι Τούρκοι και τα έφερε μερικούς μήνες μετά. Όταν λοιπόν πήγα στην Κωνσταντινούπολη να παρουσιάσω τα αποτελέσματα, προσκεκλημένη του Παν/μίου του Βοσπόρου και του αντισεισμικού ινστιτούτου της Πόλης, τότε ετέθη συναγερμός από τα δύο υπουργεία Εξωτερικών, Ελλάδας και Τουρκίας, διότι άλλαζε το κλίμα του ψυχρού πολέμου μεταξύ μας. Μου ζητήθηκε να γυρίσω στην Αθήνα και να απολογηθώ γιατί συνεργάζομαι με τους Τούρκους. Αντ’ αυτού εγώ κάλεσα τον αναπληρωτή υπουργό του υπ. Εξωτερικών Γιώργο Παπανδρέου να παραστεί στη συμφωνία που θα υπογράψω εκ μέρους του Πολυτεχνείου για την αντισεισμική προστασία της Αγιά Σοφιάς. Ο Γιώργος Παπανδρέου ήρθε, οι Τούρκοι καθηγητές παρέμειναν στις θέσεις τους παρά τις απειλές που δέχτηκαν και υπεγράφη η συμφωνία και από κοινού προχωρήσαμε στην αντισεισμική προστασία της Αγιά Σοφιάς, με βάση τα πραγματικά της δεδομένα. Με βάση αυτή τη δουλειά έγινε και η πρώτη Ελληνοτουρκική, μορφωτική, πολιτιστική συνεργασία που κυρώθηκε από τη Βουλή Ελλήνων και Τούρκων το 2001. Αυτή την οποία σταμάτησε η απόφαση του Ερντογάν για τη μονομερή χρήση της Αγιά Σοφιάς ως τέμενος, αντί Μουσείου».
Πώς σας φαίνεται η εκ νέου μετατροπή του μνημείου σε ισλαμικό τέμενος. Επιστημονικά να μας το κρίνετε, όχι θρησκευτικά.
«Βγάλαμε την ίδια μέρα μια ανακοίνωση που υπέγραφαν εγώ, ο Πρύτανης του Πολυτεχνείου και ο Αχμέτ Τσακμάκ, ο οποίος μετά την ανακοίνωση αυτή δεν ξαναπήγε στην Τουρκία. Ζητούσαμε να γίνουν σεβαστοί οι διεθνείς κανόνες της Unesco για την προστασία των μνημείων με την ανάδειξη όλων των αξιών τους. Δεν ήταν τυχαίο ότι ο Ατατούρκ είχε περάσει στο Σύνταγμα της Τουρκίας την Αγιά Σοφιά ως μουσείο. Περίπου 3500 άνθρωποι από υπουργεία πολιτισμού, μουσεία, από όλον τον κόσμο και από τις 5 ηπείρους υπέγραψαν αυτό το κείμενο, στείλαμε στην Unesco που έκανε κάποιες κινήσεις αλλά εδώ τίθενται θέματα εξουσίας. Επειδή και οι Τούρκοι αγαπούν πολύ αυτό το μνημείο, δεν αποκλείεται στο μέλλον να επανέλθει».
«Ορόσημο στην πορεία μου ο Πανάγιος Τάφος»
Ένα πραγματικό ορόσημο στην επιστημονική καριέρα της Τώνιας Μοροπούλου ήταν η αναστήλωση του Ιερού Κουβούκλιου του Πανάγιου Τάφου. Η καινοτόμος τεχνογνωσία που ανέπτυξε και εφάρμοσε η Διεπιστημονική Ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, αποτελεί υπόδειγμα των μεγάλων δυνατοτήτων της Ελλάδας στην αειφόρο διατήρηση και ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η κ. Μοροπούλου αναφέρει:
«Δεν υπήρχε πιο σημαντικό μνημείο, πιο μεγάλη πρόκληση στην αποκατάσταση του όχι μόνο τεχνικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά, αλλά και πολιτικά, στην ανοιχτή πόλη της Ιερουσαλήμ με δύο λαούς και τρεις θρησκείες. Σε μια πόλη που η απόφαση των τριών χριστιανικών κοινοτήτων για πρώτη φορά, μετά από 200 χρόνια να συνεργαστούν για το έργο μετά τον διάλογο που είχαμε και την εμπιστοσύνη που υπήρξε μεταξύ μας όταν κάναμε τη μελέτη, ήταν ένα έργο πολυσύνθετο και δύσκολο αλλά μας έδωσε την ευλογία και την ευτυχία να αγγίξουμε τον Τάφο του Χριστού 7 αιώνες μετά που άνοιξε, κατά άλλους 5 αιώνες. Επετεύχθη η αποκατάσταση του μνημείου με πλήρη σεβασμό σε αυτό. Οι αξίες του μνημείου είναι οι αξίες της Ανάστασης , είναι το Άγιο Φως, είναι η αγάπη και η ελπίδα. Μάθαμε πολλά σε αυτό το έργο. Υπήρξαν πολλές δυσκολίες αλλά μείναμε εκεί. Η Ιερουσαλήμ που ξέραμε εμείς στο πλαίσιο της ενότητας και της ανοχής, γιατί και η μουσουλμανική και η ιουδαϊκή κοινότητα έδειξαν ανοχή στο έργο αυτό, όπως επίσης και οι λαοί του Ισραήλ και της Παλαιστίνης και το Βασίλειο της Ιορδανίας».
Η στιγμή που ανοίγει ο Πανάγιος Τάφος
Σήμερα βέβαια η κατάσταση στην περιοχή είναι εμπόλεμη. Κινδυνεύει το μνημείο;
«Σήμερα περιοχή φλέγεται. Αυτές οι δυνάμεις της τρομοκρατίας που την αιματοκύλησαν είναι οι ίδιες που απείλησαν τη χριστιανική ενότητα, το μνημείο και εμάς. Το μνημείο κινδυνεύει, όπως όλα τα μνημεία. Σκεφτείτε ότι το επισκέπτονται και το προσκυνούν 12 εκατομμύρια κόσμου. Είναι ένα μνημείο που η αποκατάστασή του ολοκληρώθηκε με την προστασία του Παναγίου Τάφου που ανοίξαμε και την παρουσία τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων που το παρακολουθούσαν διαδικτυακά, με τη συμβολή του National Geographic και που ήταν γονυκλινείς δίπλα μας την ώρα που δουλεύαμε στον Πανάγιο Τάφο. Είναι και ένα μήνυμα για το μέλλον των ανθρώπων και των μνημείων στην Ιερουσαλήμ».
Περί ιδιωτικοποίησης των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα..
Η άποψη σας για το μείζον θέμα των προηγούμενων εβδομάδων, την ιδιωτικοποίηση των Πανεπιστημίων
«Η πολιτική προτεραιότητα θα έπρεπε να δοθεί από την κυβέρνηση στην υποστήριξη του δημόσιου Πανεπιστημίου που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Είχε στελεχωθεί μετά τη Μεταπολίτευση αλλά πλέον τα περισσότερα μέλη ΔΕΠ φεύγουν χωρίς να αναπληρώνονται. Οι καθηγητές του δημοσίου Πανεπιστημίου το πονούν και δουλεύουν με άνισους όρους. Δεν είναι ο ανταγωνισμός με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια που θα κάνει καλύτερα τα δημόσια. Τα δημόσια πανεπιστήμιά μας είναι πολύ καλά. Είναι όμως πανεπιστήμια που στηρίζονται στη δωρεάν παιδεία. Είναι η μεγαλύτερη κοινωνική επένδυση του ελληνικού λαού. Πρέπει λοιπόν να επιστρέφει και ανανεώνεται στα δημόσια πανεπιστήμια. Πρέπει λοιπόν να ενισχύεται το δημόσιο Πανεπιστήμιο».
Το «εδώ Πολυτεχνείο» και η ευαισθητοποίηση των νέων τη σύγχρονη εποχή
“Για μένα το Πολυτεχνείο είναι η στιγμή που πήραμε τη ζωή μας στα χέρια μας και αυτό λειτούργησε καταλυτικά για όλη την κοινωνία που την έβγαλε από την απάθεια στους δρόμους. Αυτή την αντίληψη τη διατηρώ μέχρι σήμερα και αυτό είναι το ζητούμενο για κάθε νέα γενιά, να παίρνει τη ζωή της στα χέρια της και να μπορεί να αφυπνίζει την κοινωνία όταν δε βρίσκεται σε εγρήγορση. Η αυτενέργεια είναι μεγάλο πράγμα. Αγωνίζομαι για αυτήν και στο Τεχνικό Επιμελητήριο με τη Δημοκρατική Παράταξη Μηχανικών, μια επιστημονική υπερκομματική παράταξη που σέβεται όλες τις άλλες δραστηριότητες. Έχουμε μάλιστα στις 19 Μαΐου τις εκλογές των ΤΕΕ. Προσπαθούμε να στηρίξουμε τη σχέση της Παιδείας με το επάγγελμα του μηχανικού και την καινοτομία που είναι το μέλλον για να είναι στην υπηρεσία της κοινωνίας η επιστήμη του μηχανικού”.
Σημειώνεται ότι η κ. Τώνια Μοροπούλου είναι επικεφαλής της Δημοκρατικής Παράταξης Μηχανικών στις εκλογές του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, την Κυριακή 19 Μαΐου 2024.
